Vreugde en opluchting bij Soedanezen: Khartoem is vrij, maar einde oorlog nog niet in zicht
Het Soedanese regeringsleger heeft de hoofdstad Khartoem heroverd op de paramilitaire groep RSF. Een belangrijk en symbolisch moment in de oorlog die al bijna twee jaar duurt. Op sociale media posten Soedanese jongeren blije filmpjes, maar het land ligt in puin en in andere delen van het land gaat de oorlog door.
Een dansende menigte van Soedanese vluchtelingen in de Egyptische hoofdstad Cairo en tientallen filmpjes van Soedanezen elders in de wereld die juichen en de wereld vertellen over de herovering van Khartoem.
Ook Omnia zwaait met een Soedanees vlaggetje, terwijl ze met een brede lach de camera inkijkt. Onder de video (zie hieronder) klinkt het nummer 'War is over'. Ze zingt blij mee en schrijft: "Mijn stad is vrij!" Op TikTok houdt Omnia een oorlogsdagboek bij. RTL Nieuws sprak haar ongeveer een jaar geleden.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
"Khartoem is vrij, het is voorbij", riep generaal Burhan woensdagavond triomfantelijk uit, omringd door juichende soldaten bij het presidentieel paleis. "Het is een belangrijk en symbolisch moment", zegt Afrika-correspondent Sophie van Leeuwen. "Op sociale media zie ik veel euforie. Maar we moeten afwachten of het leger de stad echt volledig onder controle heeft." Bovendien, benadrukt Van Leeuwen, woedt de oorlog nog in andere delen van het land, met name in Darfur.
Het mindere kwaad
"Dit voelt heel dubbel", zucht Khalid Soltan. Hij kwam zo'n 20 jaar geleden vanuit Soedan naar Nederland. "Beide partijen zijn vreselijke groeperingen. Maar het regeringsleger is wel een instantie die nog iets doet aan het waarborgen van een minimum aan mensenrechten. Dus vandaar dat we wel een beetje opgelucht zijn. Maar eigenlijk begint er nu weer een nieuwe strijd tegen de militairen."
Soltan denkt terug aan de revolutie in 2018 en 2019. Toen zorgde de bevolking via protesten ervoor dat de dictator al-Bashir verdreven werd. "We hadden een fijn gevoel en goede hoop dat we konden gaan bouwen aan een democratie. Maar uiteindelijk kwam die oorlog."
Soltan vindt het moeilijk om deze bevrijding van Khartoem als lichtpuntje te zien. "Heel veel mensen uit onze familie- en vriendenkring zijn gemarteld en geëxecuteerd." Hij noemt het RSF 'vreselijk barbaars'. Op sociale media gaan beelden rond van massagraven in Khartoem. Het is lastig die beelden te verifiëren, maar in het afgelopen jaar pleegde de paramilitaire groep vaker massamoorden. "De mensen die ik nu heb gesproken in Khartoem zeggen dat ze blij zijn met het mindere kwaad."
Want, ook het regeringsleger maakt zich regelmatig schuldig aan oorlogsmisdaden. Afgelopen week vielen er nog honderden doden bij een luchtaanval van het Soedanese leger in Darfur. Er zou een markt zijn geraakt, met vooral burgerslachtoffers tot gevolg.
Vrees voor Darfur
Bovendien is met het heroveren van de hoofdstad Khartoem de oorlog nog niet voorbij. "Wat je nu ziet, is dat de RSF zich terugtrekt naar Darfur. Het doel lijkt toch te zijn daar een onafhankelijke staat te vestigen", zegt Van Leeuwen. "De regering wil een overgangsregering opzetten om de oorlog voort te zetten en de RSF uit Darfur te verdrijven. Maar de RSF heeft daar goudmijnen en machtige krijgsheren achter zich. Dit conflict gaat nog heel lang duren."
Hoewel de herovering van Khartoem een strategische overwinning is voor het regeringsleger, lijkt een vreedzame oplossing nog ver weg. "Soedan is tot op het bot verdeeld", zegt Van Leeuwen. "Dit is groot nieuws voor Soedanezen: de hoofdstad is terug. Maar het land zelf staat op het punt in tweeën te worden gescheurd."
Soltan deelt die zorg. "Ik weet niet of we het land kunnen behouden, of dat het meerdere staten zullen worden. Gelukkig zijn wij veilig hier in Nederland, maar we voelen wel heel erg mee met de mensen in Soedan. Het blijft ons vaderland."
Duizenden doden, miljoenen ontheemden
Daarnaast is de humanitaire situatie in de hoofdstad en andere belegerde gebieden rampzalig. De oorlog in Soedan heeft tot nu toe naar schatting meer dan 28.000 mensen het leven gekost en zo'n 13 miljoenen Soedanezen op de vlucht gejaagd.
De meesten verblijven in veilige regio's in Soedan zelf. Hulporganisaties waarschuwen dat delen van het land op de rand van een hongersnood staan, mede door de blokkade van hulpgoederen door de strijdende partijen.
Harmen Sas, die voorheen als hulpverlener voor stichting ZOA in Khartoem woonde en werkte, probeert ondanks de moeilijke situatie nu het positieve te zien. "Vanochtend heb ik allemaal berichtjes naar collega's gestuurd, dat we heel blij zijn met dit nieuws. Mensen kunnen weer hoop hebben op de opbouw van hun huizen, dromen dat ze weer teruggaan. Tegelijkertijd ligt daar ook een grote uitdaging."
Sas doet zijn werk momenteel vanuit buurland Ethiopië. Vanuit daar ondersteunt hij collega's die wel in Soedan gebleven zijn. De focus ligt op vluchtelingen helpen terugkeren naar plekken waar dat kan en op voedselvoorziening.
"De blije berichten van onze collega's laten zien hoe hoopvol en weerbaar de Soedanezen zijn", zegt Sas. "Maar de realiteit is dat ik er niet op reken dat we voor het einde van het jaar weer vanuit ons kantoor in Khartoem kunnen werken."
In mei hoopt Sas weer naar Soedan te gaan, maar hij verwacht dat hij nog geen reisvergunning voor Khartoem zal krijgen. "Dat zou ik wel dolgraag willen. Om te zien wat er over is van ons huis, welke spullen er nog zijn, hoe de buurt eraan toe is." Hij verwacht dat de weg naar wederopbouw en democratie nog erg lang is.