Nieuw plan tegen malaria: medicijnen toedienen aan muggen via klamboes

Malaria is wereldwijd verantwoordelijk voor bijna 600.000 doden per jaar, schrijft de BBC in een artikel over het onderzoek. Met name kinderen in minder ontwikkelde landen zijn het slachtoffer.

De malariaparasiet wordt van mens op mens overgedragen via muggen. Wanneer die een besmet persoon geprikt hebben, raken ze zelf ook besmet met de parasiet. Die geven ze vervolgens weer aan andere mensen door wanneer ze hen prikken. Tot nu toe was bestrijding vooral een kwestie van muggen niet laten steken, bijvoorbeeld door onder een klamboe te slapen.

Resistent tegen bestrijdingsmiddelen

Wetenschappers van de prestigieuze Harvard University in de Verenigde Staten willen nu medicijnen toedienen aan de muggen, die niet de mug doden maar de parasieten ín de mug. Dat zou via de klamboe moeten. Het medicijn tegen de parasiet wordt op zo'n muggennet aangebracht. Landt de mug erop, dan krijgt die het medicijn via de pootjes in het lichaam.

Dit zou een goed middel kunnen zijn omdat de muggen - waarvan alleen de vrouwtjes steken - 's nachts op bloed jagen. Veel klamboes die in ontwikkelingslanden worden verspreid, zijn al wel behandeld met bestrijdingsmiddelen die insecten kunnen doden. Maar de muggen behandelen met medicijnen is een nieuwe methode. De nieuwe methode kan mogelijk ook een ander probleem oplossen, namelijk dat de muggen in veel gebieden resistent zijn geworden tegen de bestrijdingsmiddelen.

"We hebben niet eerder geprobeerd de parasiet in de muggen te doden, omdat we gefocust waren op het doden van de muggen zelf", zegt onderzoeker Alexandra Probst van Harvard. Volgens haar is die aanpak 'niet langer voldoende effectief', vanwege de resistentie.

Het team wetenschappers gaf muggen 'bloedmaaltijden' met verschillende medicijnen erin. Ze vonden twee middelen die 100 procent van de parasieten doodden, schrijven ze in hun onderzoek, dat is gepubliceerd in het wetenschappelijk tijdschrift Nature. De tests werden uitgevoerd op stoffen die vergelijkbaar zijn met muggennetten.

Praktijktest in Ethiopië

"Zelfs als de mug overleeft na contact met de stof, worden alle parasieten gedood, zodat de mug niet langer malaria kan overdragen. Dit is echt een vernieuwende en kansrijke aanpak."

Wordt een muggennet behandeld met het medicijn, dan blijft dat een jaar lang actief tegen de ziekte. De methode zou daarom niet duurder hoeven zijn dan behandeling met insecticiden, zegt Probst.

De eerste praktijktest is al gepland en zal in Ethiopië plaatsvinden. De eerste resultaten die wetenschappelijk betrouwbaar zijn, worden op zijn vroegst over zes jaar verwacht.

Muggen kunnen ook dengue overdragen op mensen, daarover vertelt Lieke in deze video:

Hoe werkt een besmetting?

Je moet allereerst een onderscheid maken tussen malariaparasiet en virussen zoals dengue, westnijlvirus, zika, chikungunya en gele koorts, legt universitair hoofddocent Sander Koenraadt uit.

Malaria is geen virus, maar een parasiet. "Van de ruim 3600 soorten steekmuggen in de wereld zijn er enkele tientallen soorten die deze parasiet kunnen overdragen. Zij behoren tot het geslacht Anopheles. De mug neemt de parasiet over van een besmette mens die zij bijt. Vervolgens moet deze parasiet in het lichaam van de mug tot wel twee weken ontwikkelen, voordat de mug de parasiet over kan dragen. Dat gebeurt dan via het speeksel, wanneer de mug een ander persoon bijt."

De andere ziektes worden veroorzaakt door een virus, maar op dezelfde manier overgedragen. Hiervoor zijn twee soorten muggen verantwoordelijk, de in dit artikel beschreven Aedes albopictus (tijgermug) en de Aedes aegypti (gelekoortsmug). Beide soorten kunnen meerdere virussen overbrengen zoals zika, dengue en chikungunya.

Het westnijlvirus wordt niet overgedragen door de Aedes-muggen, maar door de Culex pipiens, ofwel de gewone huissteekmug, die in de zomer in vele slaapkamers in Nederland te vinden is.