Dit doet een tijdlijn vol oorlog en ellende met ons gemoed, volgens experts

Niet lang nadat Iraanse raketten de lucht boven Tel Aviv verlichtten doken eerste beelden van de aanval ook op sociale media op. 'My first World War, kinda nervous', zo was erbij geschreven, ging al snel viraal. 

Ook andere beelden van oorlog en ellende zien we veelvuldig terugkomen in de tijdlijnen.

Het in grote mate consumeren van negatieve berichtgeving kan ervoor zorgen dat mensen afgestompt raken van het nieuws, zegt hoogleraar psychologie Paul van Lange (Vrije Universiteit). "In psychologie zeggen we wel eens 'feeling is for doing'. Als jij een bepaalde emotie hebt, neem boosheid, dan wil je die omzetten in actie. Zo kunnen de beelden uit Gaza bijvoorbeeld empathie opwekken, een sterke maar vluchtige emotie die op actie gericht is. Je wilt helpen."

Moedeloosheid

Wanneer deze emotie herhaaldelijk geactiveerd wordt zonder actie, kan er een gevoel van moedeloosheid ontstaan, zegt de hoogleraar. "Je wilt wel, maar ondanks de beste bedoelingen kun je maar heel weinig doen."

Volgens Van Lange schuilt er zeker gevaar in de continue nieuwsstroom die via de smartphone tot ons komt. "Als je als maatschappij 'gewend' raakt aan het leed van een ander dan is dat zeer onwenselijk. Empathie is een belangrijke emotie. Maar het kan zijn dat je bij (te) veel negatief nieuws de gebeurtenissen onbewust gaat afzwakken, als mechanisme om jezelf te beschermen. Want de vele emoties die gepaard gaan met negatief nieuws kunnen je aardig uitputten."

Mediawetenschapper Mark Deuze plaatst de berichtenstroom in een historisch perspectief. Hij noemt de stroom aan negatief nieuws in de kern niet nieuw. Al sinds de opkomst van 24-uurszenders zoals CNN en al-Jazeera worden mensen de hele dag door geconfronteerd met voornamelijk heftig en negatief nieuws. 

Maar er zit volgens hem wel een wezenlijk verschil tussen het kijken naar het journaal op tv of de 'oorlogsverslaggeving' op sociale media. "Waar we voorheen nieuwsconsumenten waren, zijn we nu ooggetuigen geworden. Op sociale media staan al die heftige beelden uit conflictgebieden tussen de recepten voor een goede spaghetti bolognese en een lollig AI-filmpje. De hiërarchie is volledig verdwenen."

Verwarring

Als ooggetuige consumeer je het nieuws heel anders dan als consument, zegt de mediawetenschapper. Het zijn niet meer de beelden die gefilterd worden gebracht door een autoriteit, maar door gewone mensen. "Mensen zoals jij en ik, soms tieners zelfs. Op die manier komt het nieuws veel dichterbij waardoor we meer het gevoel kunnen hebben dat we daar wel iets mee móéten doen."

Die stroom aan ongefilterde berichtgeving zorgt volgens Deuze voor een algehele staat van verwarring: waaraan ken je waarde toe en waaraan niet?

Vakcollega Irene Costera Meijer, hoogleraar journalistiek aan de Vrije Universiteit van Amsterdam, spreekt zelfs van een paradox. "Door die berichten te volgen kun je het gevoel krijgen meer grip te krijgen op wat er in de wereld gebeurt. Maar door de massaliteit ervan kun je nog angstiger worden. Het gevolg is dat je nog meer gaat lezen, omdat je nog meer wilt begrijpen. Dat kan een spiraal worden waar je nog maar moeilijk uitkomt."

Volgens Deuze kan die overvloed aan negatief nieuws zorgen voor twee reacties. "Mensen kunnen zich gaan terugtrekken en mijden het nieuws. Of mensen gaan juist de barricades op. Het zijn twee normale reacties op een abnormale situatie."

Emotie als verdienmodel

Met die abnormale situatie doelt Deuze op het tweede aspect waarin de berichtgeving op sociale media anders is dan die via de traditionele media. "Het verdienmodel van sociale media is emotie. Je ziet dus ook dat dat wordt uitvergroot. Wij mensen zijn enorm kundig in het reguleren van onze emoties. Wanneer jij en ik een discussie hebben, blijven we veelal binnen een bepaalde emotionele bandbreedte."

Op sociale media is die regulatie er niet, zegt Deuze. "Alles is omgeven door heel heftige emoties. Dat is het probleem van de online mediacultuur. Iedereen is aan het schreeuwen, maar niemand luistert. Dan is het heel moeilijk om elkaar nog te vinden."

Experts zijn het er al langer over eens dat sociale media een verslavende werking hebben. Met name op het tienerbrein, zoals we in deze video laten zien.