Afpersen van supermarkten komt vaker voor, maar blijft vaak geheim
Opschudding in België vandaag. Afpersers dreigen met het vergiftigen van koekjes, ijs en chocola in supermarkten als er niet wordt betaald aan criminelen. Het afpersen van supermarkten en fabrikanten komt ook in Nederland met regelmaat voor.
Bij de bizarre afpersingszaak in België dreigen de afpersers het middel oleandrin te zullen gebruiken, een giftige stof die tot hartverlamming kan leiden. De gechanteerde bedrijven kregen poederbrieven met die stof toegestuurd, plus de eis om met 300.000 euro over de brug te komen.
Ook in Nederland komt afpersing voor. Deze week nog was het weer raak bij de rechtbank Oost-Brabant. Een 32-jarige man kreeg een taakstraf van 180 uur en vier maanden voorwaardelijke celstraf voor het afpersen van supermarktketens Jumbo en Albert Heijn.
LSD op kinderproducten
In 2016 stuurde hij dreigberichten naar de supermarkten waarin hij 250.000 euro in bitcoins eiste. Als die eis niet ingewilligd zou worden, zou hij pure LSD aanbrengen op producten in de winkels.
Bij een van de twee supermarkten dreigde hij zelfs om de drugs op kinderproducten te smeren. De crimineel noemde zichzelf in de brieven 'LSD-terrorist'. De rechter vond het zeer ernstige delicten waar eigenlijk onvoorwaardelijke celstraf op zou moeten staan, maar de psychische problemen van de man stemden de magistraat milder.
Komt vaker voor
Uit rechtbankstukken en onderzoeken blijkt dat afpersing van supermarkten bepaald geen unicum is, hoewel dreigen met vergiftiging niet vaak voorkomt. Vorig jaar nog kreeg een 53-jarige man tien jaar celstraf voor het bedreigen van twee Jumbo-filialen. Deze man had zelfs explosieven geplaatst.
Supermarktketen Lidl kreeg in 2015 ook het bericht dat er producten vergiftigd zouden worden in Duitsland en Nederland als de supermarkt niet zou betalen. De dader eiste een bedrag van 4,5 miljoen euro om hem daarvan te weerhouden.
In eerste instantie leek Lidl bereid om het geld af te staan, maar op het laatste moment wilde de crimineel het geld in bitcoins ontvangen. Dat is uiteindelijk nooit gebeurd. Het is niet bekend of dat in samenspraak met de Duitse politie was.
Omvang niet bekend
Hoe vaak afpersing van supermarkten en fabrikanten precies plaatsvindt, is niet helemaal duidelijk. Uit onderzoek in opdracht van het wetenschappelijk onderzoeksbureau van het ministerie van Justitie blijkt dat er bij de politie jaarlijks 55 keer melding wordt gemaakt door ondernemers van afpersing. Veel minder zaken komen ook daadwerkelijk voor de rechter.
Maar die cijfers geven geen volledig beeld. Afpersingszaken kunnen in de politiesystemen onder een andere noemer staan en niet alle zaken die voor de rechter komen in dit genre (criminaliteit) worden openbaar.
Een op de tien ondernemers recent slachtoffer
Uit een enquête onder ondernemers die in datzelfde onderzoek wordt aangehaald, blijkt dat maar liefst een op de tien ondernemers aangeeft het slachtoffer te zijn geweest van afpersing in de afgelopen vijf jaar.
31 procent van de afpersingsmeldingen blijkt afkomstig uit de detailhandel, waaronder ook de supermarkten vallen. De supermarkten willen maar weinig kwijt over afpersingen. Jumbo verwijst door naar de brancheorganisatie en Albert Heijn wil ook niks hierover zeggen.
Producenten zijn veel minder vaak slachtoffer. 'Slechts' 11 procent van de meldingen komt uit de industrie.
Campina betaalde ooit
Toch is er ook een bekend Nederlands geval van een voedingsmiddelenproducent die afgeperst werd. Zuivelfabrikant Campina ging in 2003 door de knieën en betaalde een afperser 50.000 euro. De man, die later werd opgepakt en berecht, had al lange tijd gedreigd om de voedingsmiddelen van de producent te vergiftigen en voegde uiteindelijk de daad bij het woord.
Campina betaalde nadat drie mensen ziek waren geworden toen de dader landbouwgif in verwenyoghurt had gespoten.
Protocol
Hoe dat precies werd beleefd in die tijd, weet een woordvoerder van het huidige FrieslandCampina niet, omdat er op de betreffende afdeling niemand uit die tijd meer werkt.
Maar er is nu wel een protocol voor dit soort bedreigingen. "Allereerst wordt er contact opgenomen met de politie. Daarnaast worden de desbetreffende afdelingen geïnformeerd. Hoe het protocol verder precies is, houden wij intern." De woordvoerder benadrukt verder met klem dat de veiligheid van de consument altijd voorop staat.
Nee zeggen
De grote vraag is hoe je als bedrijf of ondernemer om moet gaan met afpersingen. Els Prins, secretaris van MKB Nederland, raadt aan om het onmiddellijk te melden. "Hoe eerder je er bij bent, hoe eerder het ophoudt." Zij waarschuwt dat je maar één keer 'nee' kunt zeggen tegen je afpersers.
Maar makkelijk is dat zeker niet. "Het is onvoorstelbaar eenzaam voor ondernemers", zegt Prins. "Je vertrouwt niemand meer, je durft er met niemand over te praten. Afpersing gaat ook vaak gepaard met bedreiging. Van je gezin bijvoorbeeld of als je de politie inschakelt. Dat heeft zoveel impact op jezelf en je gezin. Daarom is het belangrijk om meteen de vertrouwenslijn te bellen."
Bellen met vertrouwenspersoon
De vertrouwenslijn is onderdeel van NL Confidential, een onafhankelijke organisatie die geen onderdeel is van de politie. Mensen die bellen krijgen een vertrouwenspersoon aan de lijn bij wie ze advies kunnen inwinnen.
"Indien nodig en gewenst, kunnen wij hen in contact brengen met specialisten die heel gericht aan zo'n casus gaan werken", zegt Marc Janssen van NL Confidential.
Al is volgens hem de bereidheid om aangifte te doen bijzonder laag. "Uit angst voor represailles, reputatieschade en vooral ook schaamte", verklaart Janssen, die ondernemers adviseert om nooit te betalen en altijd aangifte te doen. "Maar de stap naar de politie is lastig."
Dat terwijl er de nodige schrijnende gevallen voorbij komen. Denk aan mensen die langere tijd betaald hebben en al hun geld kwijt zijn - zonder dat hun eigen vrouw er vanaf weet. Of aan het afpersen van horecabedrijven met serieuze bedreigingen.
'Betaal nooit'
Wat ook kan is het inschakelen van een gespecialiseerd bedrijfsrecherchebureau. Ook daar komen ze met regelmaat in contact met bedrijven die worden afgeperst.
"Dat gebeurt vaak met een brief", vertelt Maarten IJzermans van Hoffmann Bedrijfsrecherche. "Daar kijken wij vervolgens met specialisten naar: hoe reëel zijn de dreiging en de deadline, en is deze ook echt uitvoerbaar? Dat is de hamvraag."
Als dat het geval is, wordt er geadviseerd om aangifte bij de politie te doen. IJzermans: "Daarbij helpen wij bedrijven om maatregelen te nemen om te voorkomen dat het verkeerd kan gaan. Altijd is ons advies om nooit te betalen, dat is het begin van nog meer ellende."