Luxe edities boeken in trek: biografie Ramses Shaffy of roman Murakami voor duizenden euro's

"In de drukke periode trok dit boek wel bekijks", vertelt Chris Haak, medewerker van boekhandel Scheltema in Amsterdam, vol trots naast de vitrine waarin de roman The City and Its Uncertain Walls van schrijver Murakami ligt. Inclusief handtekening van de Japanse sterauteur, notitieboekje en plexiglas omhulsel.

Boeken uit deze prijscategorie zijn een zeldzaamheid, zeker op de afdeling waar zij werkt, Engelstalige fictie. "Ik heb in de tien jaar dat ik hier werk nog nooit zo'n boek gehad, dit is wel bijzonder volgens mij." En zij is niet de enige, blijkt uit reacties van bezoekers van de winkel. 

Geen impulsaankoop

Vooral de prijs valt de boekliefhebbers op. "Mensen zeggen: als ik het geld had, zou ik het wel kopen. Maar het is geen bedrag dat je zomaar even uitgeeft", zegt Haak. Ze verwacht dat het boek online verkocht gaat worden, waar liefhebbers gerichter zoeken.

De grootste waarde van het boek zit 'm in de exclusiviteit. En die is er, want er zijn maar tachtig exemplaren van, wereldwijd. De koper van het exemplaar van de Scheltema krijgt nummer 69. De boekhandel vraagt er 2250 euro voor. Het boek is nog steeds te koop.

Online verkocht

Opmerkelijk, want nummer 64 uit dezelfde reeks verruilde voor het dubbele bedrag van eigenaar. Het werd aan iemand uit Duitsland verkocht, vertelt Marijn de Koeijer van de Haagse boekhandel Douwes. "Het is uiteindelijk heel snel gegaan, er zaten echt verzamelaars op te jagen", vertelt de bedrijfsleider.

Waarschijnlijk is de Duitse koper ook een verzamelaar, vermoedt De Koeijer. Hij weet verder weinig van de persoon, omdat het boek online is verkocht. "Het boek wordt ook gewoon verzonden", zegt hij. Wel per aangetekende post. "We nemen wat voorzorgsmaatregelen."

De Koeijer heeft ervaring met het verkopen van prijzige boeken, zoals gesigneerde edities van boeken met foto's van Paul McCartney. "Daar heb ik er weleens een van overhandigd", vertelt hij. "Die koper zat met trillende handen op de bank, omdat hij zijn vrouw nog moest vertellen dat de vakantie wat minder duur zou worden dan gepland."

Uitgeverij special editions

Iemand die veel weet van bijzondere (en dure) boeken, is Steven Hond. Hij is oprichter en eigenaar van Komma, een uitgeverij die is gespecialiseerd in special editions. Hij bedenkt ze vaak zelf, of maakt er een op aanvraag. Het meest recente exemplaar over Ramses Shaffy was een eigen idee, maar kon alleen gemaakt worden met steun van de stichting die is verbonden aan de overleden zanger.

"Ik hoorde dat zijn huis was leeggehaald en ben vervolgens gaan zoeken", vertelt Hond. "Ik heb de stichting benaderd, ook voor de rechten. De familie. Het Allard Pierson Museum en de dochter van Liesbeth List. Ik ben van Groningen tot Zeeland geweest", somt hij op. Dat proces nam zo'n twee jaar in beslag.

En dat is terug te zien in de prijs. "Ieder boek heeft een unieke productiemethode en is daarmee heel erg kostbaar om te maken." Het boek over Shaffy kost bijna 3000 euro. Daar krijg je dan onder meer een usb-stick met nooit eerder uitgebrachte muziek bij. "Makkelijk verdiend, rekenen mensen dan", vertelt Hond. "500 keer 2995 euro is anderhalf miljoen. Maar de kosten zijn buitengewoon hoog."

Groot risico

Wat zijn marges precies zijn, laat hij in het midden. "Het meeste wordt via de tussenhandel verkocht, en dan gaat er nog een korting vanaf. Als je alles verkoopt en dan 10 procent overhoudt, ben ik al heel blij", vertelt hij. Dat is volgens hem ook de reden dat veel uitgevers er de handen niet aan willen branden. "Het risico is groot, de winst niet navenant."

Ook De Koeijer van de Haagse boekhandel vraagt zich af of het voor uitgevers commercieel interessant is. "Het boek gaat natuurlijk al in enorme oplages, ik denk dat ze dit echt zien als bijzonder extraatje voor liefhebbers en verzamelaars. Maar misschien ben ik te romantisch."

Zakelijk is hij ook, want de verkoopprijs van 'hun' Murakami is 'niet romantisch', erkent hij lachend. "Je weet dat er een aantal van in de handel komt. Ik wacht dan altijd even af en kijk wat er internationaal gebeurt. En daar springen we dan op in met onze eigen prijs." Omdat de wettelijke vaste boekenprijs niet geldt voor Engelstalige boeken, mag een verkoper ook vragen wat hij of zij wil. "En om het een verzamelaarsmarkt is, lukt dat ook wel", zegt De Koeijer.

Of dat duur is of niet, hangt af van de manier waarop je ernaar kijkt, vindt Hond. "Je spreekt over een boek, maar in veel gevallen zijn de limited editions kunstwerken", zegt hij. "En bij 2500 of 5000 euro voor een kunstwerk zegt ook niemand: goh, wat is dat duur." Er zijn zelfs mensen die meerdere exemplaren opkopen, om die op de markt te brengen als het boek is uitverkocht.

Luxere versies van boeken zijn sowieso in trek, vertelt Feico Deutekom, directeur verkoop voor West-Europa van uitgeverij Penguin Random House. De wereldwijd opererende uitgeverij valt – net als RTL Nieuws – onder het Duitse mediaconcern Bertelsmann. "Boeken zijn de laatste tijd collectors items aan het worden, dankzij TikTok."

Verschuiving gaande

Hij ziet een verschuiving naar gebonden boeken. "Mooi uitgevoerd, met leeslint en extra mooie omslagen", somt hij op. De special edition van Murakami's roman is ook voor zijn uitgeverij wel bijzonder. "Het is altijd een bescheiden markt geweest, voor bescheiden aantallen", vertelt hij.

Het boek van Murakami komt uit zijn stal, en zit voor de uitgeverij met een marktprijs van 1000 pond aan de bovenkant van de markt. "Dat doen we bijna nooit." Winkels weten ook nooit zo goed wat voor prijs ze eraan moeten verbinden, vertelt hij. "Dan hebben ze het verkocht en zien ze het voor een hoger bedrag op eBay." De boekenwereld is normaal een 'behoudende wereld, maar dit is wel avontuurlijk'.

Investeringsobject

Dat sommige mensen boeken kopen als investeringsobject, merken ze bij Komma ook. "Bij de beperkte oplages zien we dat tweedehands het soms heel goed doet", zegt Geraldine te Gussinklo, assistent-uitgever bij Komma. "Dat er dan nog meer voor wordt gevraagd dan de oorspronkelijke verkoopprijs."

De trend van luxere uitgaves ziet ook De Koeijer. "Met een mooi bedrukte zijkant bijvoorbeeld." Het zijn vooral jongere vrouwen die – gevoed door info op de boekcommunity op TikTok – de verkoop aanjagen, vult Deutekom aan. "Een steeds groter deel van de omzet ligt op dit vlak", vertelt hij. Daarbij krijgen de luxere versies de status van collectors item. "Vergelijkbaar met hoe we muziek spaarden toen we jong waren."

De populariteit is alleen niet terug te zien in de totale omzet van de boekenverkoop, zegt hij. "Het segment waar we het over hebben, gaat ten koste van andere soorten boeken. Zo worden er minder thrillers en non-fictie verkocht. Maar de omzet die aan BookTok is gerelateerd, is wel met 20 tot 30 procent gegroeid in de afgelopen twee à drie jaar."

De boekverkoop zit al even in de lift dankzij boekpromotie op TikTok. In onderstaande video uit 2023 vertelden jongeren er al heel enthousiast over. De tekst gaat eronder weer verder. 

Keiharde cijfers over de verkoop van dit soort boeken zijn moeilijk te vinden. Stichting CNPB, die het verkopen en lezen van Nederlandstalige boeken promoot, heeft geen cijfers en verwijst door naar uitgeverijen. 

Ongevoelig voor economisch tij

Zoals Komma, waar ze niet klagen over een gebrek aan animo. "De ene limited is een enorm succes en verkoopt direct, de andere doe je jaren over om uit te verkopen", aldus uitgever Hond. Zijn uitgeverij had in de afgelopen jaren 'onder de streep altijd een positief saldo'. "Ik doe het ook vooral omdat ik het ontzettend leuk vind", vertelt de 70-jarige uitgever. 

De zaken gaan goed, zegt Te Gussinklo. "Het is ook een segment waar kleinere fluctuaties in de economie niet echt gevolgen hebben", geeft ze als verklaring. "De klanten zijn geen mensen die snel moeten bezuinigen." De uitgeverij kiest de projecten er ook wel op uit, door vooraf goed te peilen of er belangstelling is voor een boek. "En we zoeken de samenwerking met mensen die het boek goed voor het voetlicht kunnen brengen bij het publiek dat we willen bereiken", vervolgt Te Gussinklo.

En soms is een boek gewoon een schot in de roos, ook voor een breder publiek. "De limited edition over het Rijksmuseum", zegt Hond. "Er waren jongeren die een optie op dat boek hadden en hun vakantie annuleerden om het te kunnen kopen toen het op de markt kwam." Dat waren dan wel mensen die blijkbaar een vakantie van rond de 10.000 euro hadden geboekt.