Astronauten komen na negen maanden terug op aarde, wat doet dat met je lichaam?
Als alles goed gaat, worden astronauten Butch Wilmore en Sunita Williams dit weekend opgepikt om terug te reizen van het internationaal ruimtestation ISS naar de aarde. Een ruimtevaartmissie die acht dagen zou duren, liep uit op een verblijf van bijna negen maanden. Maar als ze komende week landen, kunnen ze niet meteen naar hun familie. Een verblijf in de ruimte is niet gezond, dus worden ze direct naar het ziekenhuis gebracht.
"Mijn lichaam is veranderd", zei Sunita Williams al in november in een interview met het New England Sports Network (NESN), waarin ze inging op geruchten dat haar gezondheid ernstig was aangetast en dat ze flink afgevallen zou zijn.
"Mijn gewicht is nog hetzelfde, maar er zijn wel veranderingen in mijn lichaam door de microzwaartekracht. Mijn hoofd lijkt wel wat groter omdat in de ruimte vloeistoffen anders door je lichaam bewegen en er dus ook meer vloeistoffen in je hoofd komen", aldus Williams.
De astronauten sporten volgens haar in de ruimte onder meer op een speciale fiets, en een loopband waar ze met een elastiek aan vastzitten. Ook doet ze veel aan gewichtheffen met een speciaal trainingsapparaat.
"Mijn dijen en mijn kont zijn daardoor wat groter geworden. We doen veel squats en werken ook aan onze botdichtheid op de apparaten", aldus Williams in het interview.
Broze botten
Met name het verlies van botdichtheid is een probleem voor astronauten, bleek eerder al uit onderzoek. In de ruimte ben je gewichtloos. Druk op het lichaam ontbreekt. Zoals de botten brozer worden bij mensen die ouder worden, zo gaat dat versneld bij astronauten, blijkt uit een in 2022 gepubliceerd wetenschappelijk onderzoek.
Onze eigen ESA-astronaut André Kuipers weet als geen ander hoe het is om langer in de ruimte te blijven. Hij vertrok in december 2011 naar het internationaal ruimtestation ISS en zou tot medio mei 2012 blijven. Maar door problemen met de Russische raket die hem op zou halen, kwam hij pas 1 juli terug. Na de landing werd hij samen met de andere astronauten direct naar de Amerikaanse stad Houston gevlogen, waar ze aan medische checks werden ontworpen. Hij heeft wekenlang moeten herstellen.
Missie naar Mars
Je moet als astronaut minstens twee uur per dag trainen om fit te kunnen blijven en je spiervolume op peil te houden, zegt Philippe Schoonejans tegen RTL Z. Hij werkte 34 jaar bij ESA en hield zich daar onder meer bezig met een mogelijke missie naar Mars.
Het is acht tot negen maanden vliegen naar Mars en dezelfde tijd ook weer terug. "Die Mars-astronauten zijn, inclusief de missie zelf, dus nog veel langer in de ruimte dan de ISS-astronauten", zegt Schoonejans, die tegenwoordig als directeur bij de Space Expo werkt.
"Zo'n missie duurt al snel twee jaar. Dat Williams en Wilmore nu gedwongen langer in de ruimte blijven, komt wat dat betreft niet slecht uit. Dan kunnen we ervaring opdoen met een lang verblijf."
Ruimtevaart is niet gezond voor het lichaam, stelt Schoonejans. "Je spieren verslappen omdat je ze niet nodig hebt, er is sprake van botontkalking. Het kan een jaar duren voordat je botten weer op volle sterkte zijn. Je spieren zijn na een paar weken al hersteld."
Verder is er effect op het brein door de druk van de vloeistoffen. "Sommen maken in de ruimte is ingewikkeld. Het brein functioneert iets minder goed in de ruimte, maar herstelt weer snel op aarde."
Slechter zien
Doordat er meer vloeistof in het hoofd zit, wordt ook het gezichtsvermogen van de astronauten slechter, aldus onderzoek. De vloeistoffen drukken op de oogbol. Soms wordt daardoor het netvlies naar voren gedrukt en gaan de astronauten slechter zien. Dat herstelt wel langzaam als ze weer op aarde zijn.
Ook verdwijnt het eelt onder je voeten, waardoor lopen op aarde pijnlijk kan zijn.
Wie wil er met al deze nadelen nou astronaut worden? Veel mensen, zo blijkt. Zo kreeg ESA een paar jaar geleden 24.000 aanmeldingen toen er een vacature was voor zes plaatsen had voor toetreding tot het astronautenprogramma.
Waarschijnlijk vinden Williams en Wilmore het ook helemaal niet erg om zo lang in de ruimte te blijven, vermoedt Schoonejans. "Je traint er jaren voor op aarde. Iedere astronaut wil ondanks de medische nadelen zo lang mogelijk in de ruimte blijven. Ze zullen hun familie wel missen, maar ze hebben er door het langere verblijf ook taken bijgekregen. Williams werd zelfs tijdelijk commandant van het ISS. Astronauten vinden het geweldig in het ISS, dat is de kers op de taart van alle trainingen."
Wonen op Mars
Het klimaat op aarde verandert, volgens sommige visionairs zouden we op lange termijn een kolonie kunnen starten op Mars of op de maan. Onzin, zegt Schoonejans fel. "Je hoeft niet allemaal zo fit te zijn als een astronaut of als Sifan Hassan, maar ook met een normale fitheid kun je niet op Mars of de maan wonen. Het is er koud, het stormt er, er is kosmische straling."
De Marskenner verwacht wel dat er een onderzoeksstation geopend kan worden. "Maar grote groepen mensen daarheen sturen is veel te ingewikkeld."
Astronaute Sarah Gillis maakte in september 2024 de eerste commerciële ruimtewandeling. In de video vertelt ze erover.