In het versnipperde Europese betalingsverkeer zijn Amerikaanse bedrijven de baas

De centrale bank verwoordt het zelf wat neutraler. DNB ziet dat niet-Europese betaalbedrijven 'een spil' zijn in onze betaalsystemen. "Hoewel deze bedrijven worden gereguleerd door EU-kaders, kan het beleid van buitenlandse regeringen nog steeds resulteren in controle over wat, hoe en aan wie Europese burgers en bedrijven kunnen betalen", aldus de bank in het jaarverslag.

Als Amerika de betaaldiensten aan banden legt, dan hebben we daar in Europa met andere woorden weinig zeggenschap over. En dat is een risico, omdat de betaalbedrijven hier veel invloed hebben.

Hoewel er door de bank meerdere bedrijven worden genoemd, springen de namen Visa en Mastercard in het oog. Dit zijn immers partijen waar iedere Nederlandse consument die weleens pint, mee te maken krijgt. "Ook al zijn er veel partijen betrokken bij een pinbetaling, zijn deze bedrijven een onmisbare schakel in de keten bij het betalen met de pinpas", zegt Gijs Boudewijn, directeur van Betaalvereniging Nederland.

Belangrijke schakel 

Visa en Mastercard zijn de twee grootste partijen die, simpel gezegd, een deel de infrastructuur achter een pinbetaling verzorgen. "Tijdens een pinbetaling gebeurt er heel veel in slechts luttele seconden. Het geld moet van de ene naar de andere partij. Hierbij wordt gebruikgemaakt van het netwerk van Mastercard en Visa", aldus Boudewijn. Via ondernemers, banken (en dus de klant) verdienen deze bedrijven aan de transacties. 

"Iedere Nederlandse bank geeft inmiddels bankpassen (debetkaarten) uit van Mastercard en Visa. Daarnaast verstrekken veel banken ook creditcards van deze merken aan hun klanten", legt Boudewijn uit. Hij zegt dat Nederland tot 2012 nog een eigen systeem had, met de naam PIN, waar het werkwoord pinnen ook vandaan komt. Daarna zijn we in Nederland overgestapt op de Amerikaanse kaartmerken.

In meerdere andere Europese landen bestaan nog wel lokale merken en netwerken om te pinnen. In Frankrijk is er bijvoorbeeld Cartes Bancaire (CB) en in Duitsland Girocard. Ook bij deze merken zijn de Amerikaanse bedrijven nooit ver weg. Soms maken de passen die hieronder vallen ook gebruik van de netwerken van Visa en Mastercard. "Onder meer in het buitenland", vult Boudewijn aan. "Als een Fransman in Nederland of Duitsland wil betalen bijvoorbeeld."

De opkomst van de bovengenoemde Amerikaanse bedrijven komt volgens een woordvoerder van DNB onder meer doordat het aantal cash-betalingen afneemt. Uit een onderzoek van de Europese Centrale Bank (ECB) komt naar voren dat het marktaandeel van Visa en Mastercard in de Europese Unie in 2022 61 procent was en alleen maar groeit. 

Maestro en V-Pay verdwijnen 

Maestro is het merk voor betaalpassen (debetkaarten) van Mastercard en V-pay is het merk van Visa. Maar deze merken worden uitgefaseerd door banken. Iedereen krijg op termijn een nieuwe soort betaalpas: de Debit Mastercard of Visa Debit.

Het systeem hierachter zou meerdere voordelen met zich meebrengen voor consumenten, zoals het kunnen betalen in buitenlandse winkels en het doen van online betalingen.

De Europese Unie heeft de Amerikaanse pin-hegemonie al langer op de radar. "Vanuit het idee dat wij hier ons geld naar grote Amerikaanse beursgenoteerde bedrijven brengen", zegt Boudewijn. Visa en Mastercard behoren bijvoorbeeld tot de 25 grootste bedrijven op de Amerikaanse beurs.

"Er zijn wel pogingen gedaan om te komen tot een Europese oplossing. Maar deze zijn telkens gestrand, omdat banken hun eigen lokale oplossing het liefst willen uitrollen naar de rest van Europa, en niet willen investeren in een nieuwe oplossing uit een ander land. Het probleem hiervan is dat ondertussen niet-Europese betaaloplossingen de lachende derde zijn en hun dominantie hebben weten te vergroten", legt de woordvoerder van DNB uit.

Volgens Boudewijn vergroot de huidige geopolitieke situatie de druk voor de Europese Unie. Hij zegt wel dat er met het European Payments Initiative stappen worden genomen, waarbij verschillende landen en financiële instellingen bekijken hoe grotere Europese betaalpartijen kunnen ontstaan.

Een van die initiatieven is Wero, dat onder meer voortkomt uit de Nederlandse uitvinding iDEAL. Wero moet over een aantal jaren ook in ons land iDEAL gaan vervangen, en de concurrentie aangaan met de Amerikaanse bedrijven. Boudewijn legt uit dat deze dienst niet helemaal te vergelijken is met Mastercard en Visa. "Als je bijvoorbeeld kijkt naar iDEAL, dan gaat het om betalingen voor e-commerce", waarmee hij webshops bedoelt.

Tikkie 

De betalingen lopen volgens Boudewijn dan via de bankomgeving zelf. Net zoals Tikkie, een uitvinding van ABN Amro. Volgens hem kunnen deze toepassingen wel alternatieven zijn voor de eerdergenoemde grote Amerikaanse betaalbedrijven. Ook aan de kassa. 

"Betalingen via de bankomgeving zijn ‘girale betalingen’, geld gaat van de ene bankrekening naar de andere bankrekening. Pinbetalingen noemen we ook wel ‘kaartbetalingen' en dat zijn dan geen 'girale betalingen.'  iDEAL en Wero maken gebruik van snelle ‘girale betalingen’, direct tussen twee bankrekeningen", vertelt Boudewijn. 

Hij zegt dat consumenten nu bijvoorbeeld al gewend raken aan het betalen via QR-codes. "De lat ligt wel hoog qua betaalgemak", verwijst Boudewijn naar de snelheid en het gemak van een huidige pinbetaling. 

Als het gaat om geld en de Europese Unie, dan is de digitale euro ook nooit ver weg. Volgens DNB onderzoeken Europese centrale banken samen de mogelijkheid om naast contant geld een digitale euro uit te geven, als aanvulling op de bestaande commerciële en publieke betaalmiddelen. 

Hierdoor kun je, in bijvoorbeeld je wallet op je telefoon, niet alleen een pinpas hebben, maar ook losse digitale euro's. "De digitale euro is de evolutie van het bankbiljet", schrijft DNB. "Het geeft een land strategische autonomie en monetaire soevereiniteit." 

Voordelen digitale euro 

De ECB en de eurolanden zouden door de digitale euro minder gevoelig zijn voor de invoering van andere valuta, vat Boudewijn het samen. "Dit speelde bijvoorbeeld toen Facebook met de Libra een eigen valuta in wilde voeren."

De voordelen voor de consument zijn misschien niet meteen duidelijk, geeft Boudewijn toe. Toch zijn die er wel, vindt DNB. "De digitale euro heeft vergelijkbare eigenschappen als cash: met waarborgen voor privacy en toegankelijkheid."

De digitale euro is er echter nog niet, dus voorlopig lijken we nog wel even afhankelijk van Amerika als we betalen. 

DNB-president Klaas Knot zei twee jaar geleden nog dat het geld bij de Nederlandse banken veilig is: