Omkoping, witwassen en vervalste documenten: hierom staat Damen vandaag voor de rechter

Want er zullen veel ogen gericht zijn op deze zaak. Dit heeft te maken met het enorme belang van het bedrijf. Damen Shipyards is in 1927 opgericht in Hardinxveld-Giessendam en is uitgegroeid tot de grootste scheepsbouwer van Nederland. Het bedrijf, met het hoofdkantoor in Gorinchem, heeft wereldwijd 35 werven. Er werken ruim 12,5 duizend werknemers. 

Allerlei soorten schepen worden door Damen gebouwd. Van jachten, baggerschepen en veerboten tot vissers- en sleepboten. Ook bouwt het bedrijf marineschepen, onder meer voor Nederland zelf.

1. Waarom staat Damen voor de rechter? 

Simpel gezegd draait de rechtszaak om omkoping, valsheid in geschrifte en witwassen, wat gebeurd zou zijn van 2006 tot 2017. Volgens het Openbaar Ministerie heeft Damen een grote hoeveelheid documenten vervalst, om te verhullen dat het bedrijf flinke bedragen heeft betaald aan tussenpersonen. Ook zou het bedrijf op die manier de controle op die documenten willen 'frustreren'. 

Dat het bedrijf deze financiële transacties onder de pet wil houden, is niet zo onlogisch. De tussenpersonen moesten er namelijk voor zorgen dat Damen Shipyards een voorkeursbehandeling kreeg als er nieuwe schepen aan landen moeten worden verkocht. Een deel van dit smeergeld zou doorgesluisd zijn naar ambtenaren in die landen. 

Het gaat om deals ter waarde van honderden miljoenen dollars in Brazilië, Sierra Leone, Curaçao, Togo, Ghana, de Bahama's, Trinidad en Tobago en Indonesië. Het OM denkt bij deals in Brazilië en op Curaçao rechtstreeks bewijs te hebben voor omkoping, schrijft NRC, dat afgelopen week al putte uit de tenlastelegging van het OM. 

Een voorbeeld van de praktijken: Damen stelde volgens het OM een havenbaas op Curaçao 220.000 euro in het vooruitzicht als hij ervoor zou zorgen dat er schepen van de Nederlandse scheepsbouwer besteld zouden worden. 

2. Wat hebben de bazen van Damen hiermee te maken?

Directeur Arnout Damen, zijn vader en oud-topman Kommer Damen, en René Berkvens (die eerder ook baas was van Damen) worden verdacht van valsheid in geschrifte. Zij zouden dus een rol hebben bij het knoeien met documenten. 

Ook kredietverzekeraar Atradius Dutch State Business (ADSB) zou om de tuin zijn geleid. ADSB verzekert namens de Nederlandse overheid betalingsrisico's die particuliere verzekeraars niet dekken. Ook in zogenoemde 'moeilijke landen'.

Hiervoor zijn bedrijven, zoals Damen, wel gebonden aan regels. Zo mogen tussenpersonen niet te veel geld verdienen, schrijft NRC. Door te sjoemelen met verzekeringsaanvragen maakte het bedrijf wel aanspraak op deze 'hoog risico-verzekering' van de staat, terwijl ondertussen veel geld werd betaald aan tussenpersonen. 

3. En dan is er nog iets met Rusland?

Ja, Damen zou EU-sancties tegen Rusland hebben omzeild. Die economische en financiële sancties zijn opgelegd aan Rusland als reactie op de militaire agressie tegen Oekraïne. Damen moet zich volgens de Nederlandse wet aan deze sancties houden. Door te rommelen met douanepapieren zouden deze sancties echter omzeild worden. 

Hierdoor zou Rusland militair en technologisch versterkt kunnen worden. Damen zou zich in 2022 schuldig hebben gemaakt aan deze praktijken. 

4. Wat kunnen de gevolgen zijn van deze zaak? 

Voor Damen ontzettend groot. De Nederlandse overheid zou de scheepsbouwer op basis van aanbestedingsregels vier jaar kunnen uitsluiten. Damen zou dan al die tijd geen orders ontvangen. Een flinke aderlating in een tijd waarin er meer in defensie wordt geïnvesteerd.

Al is de vraag in hoeverre Damen uitgesloten kan worden. Staatssecretaris Gijs Tuinman zei in mei dat Damen Shipyards een belangrijke leverancier is voor de Koninklijke Marine. Het Nederlandse ministerie van Defensie heeft afgelopen jaren voor miljarden euro's aan materiaal ingekocht bij Damen. 

En toch ging het eerder dit jaar financieel al niet zo lekker met Damen. Dit komt doordat de bouw van zes fregatten voor het Duitse leger forse vertraging opliep. De Nederlandse overheid stelde zelfs een lening van 270 miljoen euro ter beschikking om Damen er financieel doorheen te slepen. 

In oktober werd bekend dat Damen die lening niet langer nodig heeft. Op een omzet van ruim 3 miljard euro, maakte het bedrijf 58 miljoen euro winst. De marges zijn dus dun. 

5. Wat gebeurt er maandag? 

De rechtszaak begint dan met een regiezitting. Hiermee wordt de inhoudelijke zaak voorbereid. De rechter beoordeelt dan of er bijvoorbeeld nog extra stukken nodig zijn en maakt een planning. Dit is nodig, omdat de Damen-zaak complex en veelomvattend is. Wanneer de inhoudelijke zitting plaatsvindt, is nog niet bekend. Dat kan mogelijk nog maanden duren en dus laat ook een uitspraak nog wel even op zich wachten. 

Toen in april bekend werd dat Damen vervolgd zou worden, voorzag het bedrijf een 'lange rechtsstrijd'. Het OM suggereert dat Damen structureel de grenzen van de wet opzoekt, meent Damen. Iets wat volgens het bedrijf geen recht doet aan het werk van alle werknemers wereldwijd. 

Damen schreef ook dat de bedrijfsvoering is verbeterd en er een professioneel compliance-team is 'dat meer dan tien jaar actief is in het grondig beoordelen van alle contracten met tussenpersonen en opdrachtgevers'. Ondanks alles, gaat het bedrijf de rechtszaak 'vol vertrouwen' tegemoet. "Damen heeft het dossier beoordeeld en concludeert dat het OM geen haalbare zaak heeft." 

Voor defensie zijn niet alleen schepen nodig, maar ook mensen. In de video hieronder is te zien dat het aantal aanmeldingen om reservist te worden al jaren stijgt