Gasmaskers voldoen niet: militairen slecht beschermd tegen gifgas

Zo'n 40.000 Nederlandse militairen gebruiken sinds 1997 het FM12-masker van producent Avon. Het gasmasker maakt net als bijvoorbeeld een wapen en een helm deel uit van de basisuitrusting van de militair. Onderzoeksinstituut TNO concludeerde in 2005 dat het masker 'niet altijd voldoende bescherming' biedt tijdens zware inspanning.

Als militairen, rennen, schieten of graven, sluit het masker niet genoeg aan op de huid. Via de randen kan dan alsnog giftige lucht binnendringen waardoor 'het beschermingsniveau van het masker te ver daalt'.

Probleem al veertien jaar bekend

Defensie erkent dat het al sinds 2005 op de hoogte is van deze tekortkoming. In augustus 2009 is er daarom onderzoek gedaan naar een mogelijke vervanging.

Maar de geteste modellen zouden niet beter zijn geweest dan de FM12. Ook zou het masker in de jaren daarna 'niet onomstotelijk overtroffen' zijn door een ander type. Dat komt omdat alle geteste modellen werken volgens hetzelfde principe en hetzelfde probleem hebben, zeggen deskundige tegen RTL Nieuws.

Dreiging van gifgasaanslag neemt toe

Defensie, de Nationaal Coördinator Terrorisme en Veiligheid en de inlichtingendiensten AIVD en MIVD zijn unaniem: de dreiging van een gifgasaanslag neemt toe. Het gaat dan om dreigingen met zogenaamde CBRN-wapens. Dat zijn wapens met een chemische, biologische, radiologische en nucleaire lading.

De afgelopen jaren zijn er in Duitsland en Italië verdachten opgepakt die in bezit waren van ernstig giftige grondstoffen waarmee ze mogelijk een aanslag wilden plegen. En in Syrië werd in het voorjaar 2018 de stad Douma getroffen door een aanval met chloorgas, waarbij tientallen burgers om het leven kwamen. Honderden mensen raakten gewond.

"Op het moment dat je dit masker opzet, en je ademt door het filter heen, dan ontstaat er onderdruk in het masker", zegt gifgas-expert Ilja Bonsen. "Je zuigt het als het ware vacuüm. Lucht zoekt dan de minste weerstand en de minste weerstand kan aan de zijkanten dan ontstaan, omdat je een kleine lekkage hebt omdat je bewogen hebt."

Politie heeft beter gasmasker

Dat probleem van onderdruk is op te lossen door gefilterde lucht in het masker te blazen met een blower. Hierdoor ontstaat er overdruk in het masker, waardoor giftige gassen niet binnen kunnen dringen. Zo'n ventilator kan worden aangesloten op het FM12-masker van Defensie.

Alleen een paar specialistische eenheden van Defensie hebben dit systeem. Zoals een team dat in actie komt wanneer er een vermoeden is van het gebruik van chemische, biologische, radiologische of nucleaire strijdmiddelen (CBRN).

Zij lopen volgens Defensie een hoger risico omdat zij daadwerkelijk het met gifgas besmette gebied in gaan. Daarnaast beschikken antiterreur-eenheden van Defensie en politie, net zoals de arrestatieteams van de politie over gasmaskers met een blower.

Het ministerie van Defensie erkent dat zulk soort systemen met een blower wellicht beter presteren bij fysieke inspanning, maar er zitten ook nadelen aan voor reguliere eenheden. Defensie stelt dat 'het FM12-masker militairen voldoende bescherming biedt tegen verschillende CBRN-dreigingen'. (lees hier de volledige reactie van het ministerie Defensie)

Missies

De afgelopen jaren zijn enkele duizenden militairen op missies naar Turkije, Irak en Jordanië geweest waar een risico bestond op een aanslag met gifgassen. Zover bekend hebben ze hun masker niet vaak nodig gehad. Maar de dreiging van een aanval met gifgassen neemt wel toe, zeggen de inlichtingendiensten AIVD en MIVD.

Militairen die de afgelopen jaren naar gebieden met een gifgasdreiging zijn uitgezonden zeggen tegen RTL Nieuws 'geschokt' te zijn over de effectiviteit van het masker. Ex-commando Nick Zwaneveld voerde jarenlang de meest gevaarlijke missies uit. Dat zijn gasmasker niet goed werkte wist-ie niet.

Defensie zegt dat ze militairen wel degelijk hebben gewezen op de beperkingen van het masker. Maar 17 militairen, die door jurist Ferre van de Nadort worden bijgestaan, zeggen ook van niets te weten. "Defensie heeft een zorgplicht als werkgever en moet de militair uitrusten met goede beschermingsmiddelen. Als dat niet lukt moet je ze waarschuwen voor de beperkingen die die middelen hebben", zegt Van de Nadort.

Defensie overweegt nieuw gasmasker

Gifgas-expert Ilja Bonsen is het daar mee eens. Bovendien had Defensie alternatieven moeten bieden. "Ik denk dat je de mannen die op missie gaan en zeker de missie-commandant de mogelijkheid moet geven om te kiezen uit verschillende mogelijke typen equipment."

Op dit moment kijkt Defensie of het nieuwe gasmaskers aan gaat schaffen. De aanbesteding daarvoor loopt, en wordt mogelijk volgend jaar afgerond.

Gevolgen bezuinigingen

Militairen klagen al jaren steen en been over hun gebrekkige uitrusting. Door de jarenlange bezuinigingen op Defensie is er flink ingeteerd op de kwaliteit van persoonlijke basisuitrusting van de militairen, huisvesting en materieel. Eind vorig jaar heeft Defensie zelfs een interventieteam in het leven geroepen om de onvrede over kleding, werkplek en huisvesting te bestrijden.

Een aantal voorbeelden van de afgelopen jaren:

• Wapens zijn versleten en weigeren soms dienst
• Veel defensievoertuigen staan stil. Onderdelen van de ene auto worden gebruikt om de andere auto nog te kunnen laten rijden
• Radio's waarmee militairen onderling communiceren zijn vaak stuk. Ze hadden al jaren geleden vervangen moeten worden.
• Tekorten aan munitie waardoor militairen tijdens oefeningen 'pang pang' roepen.
• Mortiergranaten zijn van slechte kwaliteit, waardoor twee militairen in Mali om het leven kwamen en een derde ernstig gewond raakte.
• Defensie heeft niet de beschikking over een eigen schuithuis waardoor het Korps Commandotroepen niet met scherp kan trainen.
• Veel kazernes zijn oud en niet meer van deze tijd. Militairen klagen over lekkage of koude barakken.

Het huidige kabinet trekt voor het eerst sinds lange tijd weer miljarden euro’s extra uit om de achterstanden op de uitrusting van de militair en het materieel weer op niveau te brengen. De achterstanden zijn alleen zo groot dat dat nog wel jaren gaat duren.