In 2004 dachten we dat er nu getto's in Nederland zouden zijn

Hoe dachten we in 2004 over 2020?

In 2004 vroeg het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) aan een representatieve groep Nederlanders hoe zij keken naar Nederland in 2020. Hoe zou het dan gesteld zijn met Nederland op het gebied van veiligheid, politiek, integratie, onderwijs en zorg? Deze week kijkt RTL Nieuws wat er terecht is gekomen van de voorspellingen van toen.

Eerst even terug naar 2004. Want, wat waren we negatief. Op 25 oktober opende het RTL Nieuws, met presentator Roelof Hemmen, met de bedrukte woorden: "Ontevreden Nederlanders zien de toekomst somber in."

Alleen maar slechter

Zijn collega Loretta Schrijver: "Nederlanders zijn érg ontevreden. Niet zozeer over onszelf, maar meer over de samenleving. Voor de toekomst verwachten we dat het alleen maar slechter wordt."

De aanleiding was een rapport van het Sociaal en Cultureel Planbureau. Daarin stond wat Nederlanders verwachtten van het jaar 2020. Twee derde van de Nederlanders was ervan overtuigd dat de maatschappij harder en onveiliger zou zijn in 2020. "Ik ga echt 's avonds de deur niet meer uit", hoorden kijkers ter illustratie een voorbijganger zeggen in het tv-item.

Terroristische aanslag

We verwachtten in 2004 ook dat geweld en terreur zou gaan toenemen. 70 procent van de bevolking verwachtte een stijging van terroristische dreiging. Een voorbijganger zei: "We zullen, denk ik, rekening moeten houden dat in Nederland ook een terreurdaad kan gaan plaatsvinden." 

Een week later kreeg hij gelijk. Nederland werd inderdaad opgeschrikt door een terroristische aanslag: op 2 november 2004 werd Theo van Gogh vermoord. Een schokgolf ging door het land.

Er was nog meer somberheid in die tijd. Meer dan 70 procent van de Nederlanders verwachtte in 2020 het bestaan van 'gettowijken zoals in Amerika' waar veel mensen niet zouden durven komen.

'Gettowijken? Dat slaat nergens op'

Gettowijken, in Nederland? Die voorspelling is dan weer niet uitgekomen. "Voor 0 procent", zegt sociaal geograaf Gideon Bolt zelfs. "Dat is totaal niet uitgekomen. Een getto is een gebied waar één groep domineert, dat hebben wij niet in Nederland. De gekleurde wijken die wij hebben zijn heel erg divers. En dat zijn geen no-goareas geworden waar mensen bang voor zijn."

Ook is er minder criminaliteit. "De afgelopen 15 jaar is de criminaliteit over de hele linie sterk afgenomen, dat is iets wat we in 2004 niet helemaal hebben voorzien."

Gettowijken hebben we dus niet, wel wijken met problemen. Vooral in Den Haag in 2004. Het Laakkwartier stond er in die periode slecht op. Een wijk met een enorme hoge werkloosheid, waar in korte tijd veel allochtonen waren komen wonen. Waar mensen zich in de steek gelaten voelden, door de politiek én door de politie.

Spanningen tussen bevolkingsgroepen

Leo Olffers (72) was jarenlang voorzitter van de wijkberaad en heeft de volkswijk steeds multicultureler zien geworden. Hij heeft spanningen tussen bevolkingsgroepen zien oplopen. De frustraties opgekropt. De LPF brak de wijk 'als een koevoet' open, schreef de Volkskrant in die tijd.

Olffers schrok soms van wat hij zag. Hoe groepen tegen elkaar werden opgezet. De sfeer was in 2004 slecht. 'Kankerwijf, rot op naar je eigen land', hoorde hij een keer een vrouw roepen naar een Marokkaanse moeder. "Ik ben toen naar haar toegestapt: 'Ben je besodemietert, hou je kwek!'", zei hij. "Die Marokkaanse moeder was in tranen. De volgende dag omhelsde ze me om mij te bedanken. Als ik er niet was geweest, dan had ze zo in zak en as gezeten... Ik wil niet dat we naar zo'n samenleving toegaan."

Hofstadgroep

Het Laakkwartier is ook de wijk die veel mensen kennen van de belegering van de Antheunisstraat. Op 10 november 2004, een week na de moord op Theo van Gogh, deed de politie een inval in het huis van leden van de Hofstadgroep, die een aanslag zouden hebben voorbereid op Ayaan Hirsi Ali en Geert Wilders. Vijf agenten raakten gewond toen zij een handgranaat naar zich toegegooid kregen. 

De schade is, vijftien jaar na dato, nog steeds te zien.

"Ik schrok mij te pletter toen ik de deur uit ging", zegt Olffers over die dag. "Ik wist toen nog niet wat er aan de hand was. Ik zag overal scherpschutters op de daken liggen." Zijn wijk kwam negatief in het nieuws. "Het was mijn enige doel op dat moment: hoe krijg je Laak weer op een positieve manier bij elkaar?"

'Het is hier niet zo slecht'

De goede samenwerking tussen bewoners, gemeente en politie hielp de buurt er bovenop. Hoe het er nu is? "Op dit moment is het helemaal niet zo slecht. Het enige nadeel is, en dat speelt in alle steden: dat niet iedereen Nederlands praat. Dat is heel vervelend. Met mijn Bulgaarse bovenburen kan ik geen woord praten."

Ook de andere wijken in Nederland staan er nog redelijk goed voor. We hebben in ieder geval geen banlieues gekregen zoals bij Parijs. Hoe komt dat? "In Nederland is de overheid altijd veel aanwezig geweest in de achterstandswijken", zegt Sociaal geograaf Gideon Bolt. "De politie staat ook veel dichter bij de wijken. Zoiets als wijkagenten, dat hebben ze niet in Frankrijk. Dat is een grote tegenstelling."

Woningcorporaties hebben daarnaast 'enorm geïnvesteerd'. "Die zorgen dat woningen in achterstandswijken niet onder een bepaald niveau zakken. En ze hebben in het verleden heel veel gedaan om de leefbaarheid van die wijken te verbeteren."

'Wijk met 80 procent Marokkanen hebben we niet'

De overheid heeft ook enorm geïnvesteerd in het opknappen van achterstandsbuurten. "De wijken zijn diverser gemaakt. Daarom heb je een veel betere leefbaarheid dan in veel andere Europese landen en is de samenstelling van de bevolking ook diverser qua inkomen en afkomst. We hebben geen wijken waar 80 of 90 procent van Marokkaanse of Surinaamse afkomst is. Dat bestaat hier niet."

Ook in een wijk als het Laakkwartier is het op dit moment goed leven, zegt Olffers. Het is er zéker geen getto. "Absoluut niet. Mijn kleinzoon doet een opleiding in Argentinië, heeft daar in sloppenwijken gewerkt. Opa, zei hij, als je eens wist hoe goed we het hier hebben..."

Samenleven in harmonie

Leo Olffers zorgde in de wijk voor de komst van een Krajicek Playground en zette een project op met straatvertegenwoordigers: "80 vrijwilligers. Zij geven door als er rotzooi op straat is, of als zij vermoedens hebben van kindermishandeling bijvoorbeeld." Een succesvol project dat in veel andere steden gekopieerd werd.

Het Laakkwartier kwam positief in het nieuws toen honderden kinderen gedichtjes gingen schrijven over het thema 'samenleven in harmonie'. Hij draagt een gedicht voor uit de bundel:

Van de kleine mensen uit Laak

vooral elkaar respecteren en heel veel om elkaar geven

zal ieder mens veel kansen geven in het leven

pak daarom allemaal de uitgestoken hand

dan komt het helemaal goed met de samenleving in Nederland

'Wij moeten het goede voorbeeld geven'

En de toekomst? Olffers maakt zich daar wel wat zorgen over. "Ieder weldenkend mens weet dat wij de instroom van andere culturen nooit meer terug kunnen draaien. Dat willen we ook niet", zegt hij.

"Onze kinderen moeten leren om op te groeien tussen allerlei culturen. Wij moeten het goede voorbeeld geven."

Getto's in 2035?

Sociaal geograaf Gideon Bolt maakt zich ook wel wat zorgen. "Ik geloof niet in het ontstaan van gettoachtige toestanden, maar wel dat de verschillen groter worden. De leefbaarheid staat verder onder druk. Sinds Rutte aan de macht is, is heel veel van dat ouderwetse wijkenbeleid en stadsvernieuwing overboord gegooid."

De verschillen tussen wijken zijn weer aan het groeien, ziet hij. "Dat komt omdat woningcorporaties veel minder kunnen investeren in de probleemwijken omdat ze verhuurdersheffing moeten betalen. Een totaal onredelijke belasting."