'Onnodig pijnlijke bedenktermijn voor abortus moet worden afgeschaft'

De verplichte bedenktermijn, die geldt voor vrouwen die langer dan zes weken en twee dagen zwanger zijn (ook wel zestien dagen overtijd genoemd, omdat wordt gerekend vanaf de laatste menstruatie), stamt al uit de begintijd van de abortuswetgeving in de jaren 80, zegt een woordvoerder van minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) in een reactie. Hij werd ingesteld 'omdat vrouwen vrijwillig en welbewust moeten kunnen keizen voor een abortus, en omdat de arts er zeker van moet zijn dat de keuze vrijwillig en weloverwogen is'.

Zelfregulering

Met het onderzoek dat nu is uitgevoerd, werd gekeken hoe goed de huidige abortuswet (officieel de Wet afbreking zwangerschap) werkt. De onderzoekers schrijven onder andere dat vrouwen en zorgverleners 'mede via zelfregulering' heel goed in staat blijken om zelf te bepalen hoe lang de bedenktijd in een specifiek geval moet zijn.

73 procent van de vrouwen die voor een eerste afspraak over abortus aankloppen bij een kliniek of huisarts, is overtuigd van haar beslissing, zegt Rutgers. "Waarom zou je die vrouwen dan vijf dagen laten wachten voordat je de ingreep uitvoert?", vraagt directeur Ton Coenen zich af.

'Geen medicatie meer mogelijk'

"Door die verplichte termijn kan het zijn dat een zwangerschap niet meer met medicatie afgebroken kan worden, maar dat de vrouw een curettage moet ondergaan. Ook zitten deze vrouwen zitten langer in een situatie waar ze niet in willen zitten."

Joyce (die om persoonlijke redenen niet met haar echte naam wil worden genoemd), onderging vijf jaar geleden een abortus. Ze was 35 en wist zeker: ik wil nu geen kind krijgen. En dus koos ze voor een abortus. "De moeilijkste en tegelijkertijd makkelijkste beslissing die ik ooit heb moeten nemen", noemt ze het zelf. Dat ze na het nemen van die beslissing nog vijf dagen moest wachten, vond ze heel vervelend.

Tien redenen

"Ik wilde er zo graag van af. Dat wist ik al toen ik ontdekte dat ik zwanger was. Ik had nog maar net een relatie, had kort daarvoor zware medicijnen geslikt waarvan ik niet wist wat voor invloed ze zouden hebben op een eventueel kindje,..." En zo had Joyce nog wel tien redenen waarom het geen goed moment was om een kind te krijgen. Bij ieder krampje dat ze voelde, hoopte Joyce vurig dat het een miskraam was. Zo graag wilde ze van de zwangerschap af.

Je kunt je afvragen, wat zijn vijf dagen meer of minder? Maar voor Joyce waren het vijf dagen langer in een nare situatie. Vijf dagen langer voordat ze kon beginnen met het verwerken van de abortus. Maar ook: vijf dagen langer zwangerschapshormonen in haar lijf, waar ze achteraf van moest herstellen. "Ik wilde dat het voorbij was, maar tot die abortus had plaatsgevonden, zat ik er middenin."

Heel goed over nagedacht

'Superbetuttelend', noemt Coenen die verplichte termijn. "We hebben het over vrouwen, niet over kinderen. Ze weten wat ze willen, hebben daar echt al heel goed over nagedacht voordat ze een afspraak met een kliniek maken. Waarom moet je dan zeggen dat ze er nog eens goed over moeten nadenken?"

Rutgers pleit niet voor een afschaffing van de bedenktermijn, benadrukt Coenen. "Maar een vrouw kan prima samen met haar arts beslissen of het verstandig is om er nog even over na te denken. En hoe lang ze daarvoor nodig heeft, kunnen ze ook samen bekijken. Voor de een is het goed om de ingreep nog dezelfde dag te doen, een ander heeft drie weken nodig. Dat mag natuurlijk allebei."

Niet nodig

Femke van Straaten, directeur van abortuskliniek Bloemenhove in Heemstede, is het daar volledig mee eens. "De termijn in de wet is bedoeld om te voorkomen dat vrouwen een overhaaste beslissing maken. Maar dat doen ze niet. En als een arts of verpleegkundige het gevoel heeft dat er toch nog twijfel is, dan wordt de ingreep uitgesteld. Dat gebeurt nu ook in de praktijk, daar is die termijn niet voor nodig."

Die zorgvuldigheid, die ze alle drie 'uiteraard heel belangrijk' noemen, is er ook zonder die termijn, zeggen ze. "Ik kreeg enorme vragenlijsten", herinnert Joyce zich. "Allemaal om vast te stellen of dit echt was wat ik wilde. Dat vond ik toen vervelend, maar het is goed dat ze er zijn. Er zullen bijvoorbeeld ook vrouwen zijn die druk van anderen ervaren om een abortus te laten uitvoeren. Dan is het goed dat met hen naar andere mogelijkheden wordt gezocht."

Als vervelend ervaren

Al in 2005 bleek bij een evaluatie van de wet dat veel vrouwen de bedenktermijn als (zeer) vervelend ervoeren, zegt Van Straaten. "Er zijn gelukkig weinig vrouwen die spijt krijgen, maar als dat wel gebeurt, dan was dat niet voorkomen met een opgelegde beraadtermijn. Negatieve emoties na een abortus hebben te maken met andere factoren, bijvoorbeeld eerdere psychische problemen of negatieve levenservaringen. Daar zijn we uiteraard extra alert op." Ook toen werd daarom al gepleit om de termijn af te schaffen, maar zonder resultaat.

"Wat abortuswetgeving betreft, loopt Nederland echt achter", zegt Coenen. "In andere landen is die termijn er niet, of een stuk korter. Zelfs in Ierland, waar abortus tot voorkort verboden was, zijn ze nu soepeler. Daar kan een vrouw bijvoorbeeld voor een abortuspil naar de huisarts, iets waar wij nu ook voor pleiten."

Tweede Kamer

De Tweede Kamer debatteert op 30 september over het evaluatieonderzoek. Of de bedenktermijn dan wordt afgeschaft, is nog onduidelijk. Regeringspartij CDA blijft ondanks de uitkomsten van het rapport vasthouden aan die bedenktijd.

"Een abortus is een onomkeerbare behandeling en een moeilijke afweging", zegt CDA-Kamerlid Harry van der Molen. "Je wilt er achteraf geen spijt van hebben en je moet niet onder druk van anderen staan. Er zijn ook alternatieven voor abortus om te overwegen." De woordvoerder van De Jonge laat weten dat het kabinet dit najaar met een reactie op de evaluatie komt, en dan ook in zal gaan op de bedenktijd.