Dit is waarom we (waarschijnlijk) pas over anderhalf jaar verlost zijn van corona

1. Als een vaccin er eenmaal is, hoe lang duurt het dan totdat dit werkt?

Wie wordt gevaccineerd, is niet direct beschermd. "Het duurt twee weken totdat je volledig bent beschermd", zegt immunoloog Ger Rijks, verbonden aan het Elisabeth TweeSteden-ziekenhuis. De werking ervan verschilt per persoon. "Het hangt onder meer af van de werking van je immuunsysteem." 

Hoogleraar vaccinologie Ben van der Zeijst houdt liever een periode van een maand aan voordat het vaccin na toediening volledige bescherming biedt. 

In het meest gunstige scenario voor het afschalen van de maatregelen, zou iedereen in Nederland zich moeten laten vaccineren. "Als iedereen gevaccineerd is, dan ben je in een veilige haven en kun je de maatregelen dus na de werking van het vaccin, zeg twee weken, loslaten", zegt Rijkers.

2. Hoeveel mensen moeten gevaccineerd zijn om het virus echt de baas te zijn?

"Tegen de 70 procent van de Nederlanders moet zich laten vaccineren", meent Van der Zeijst. "Dan zijn de kwetsbaren voldoende afgeschermd door de mensen die wel gevaccineerd zijn om het virus niet op te lopen."

Komt de vaccinatiegraad lager te liggen, dan kan het virus niet optimaal bestreden worden. "Als 50 procent van de samenleving zich laat vaccineren, loop je het risico dat je toch nog uitbraken krijgt."

Immunoloog Rijkers vindt 70 procent ook een belangrijke ondergrens. "Ik zou liever wat hoger uitkomen."

Uit een peiling van RTL Nieuws en Jinek eerder deze week blijkt dat 66 procent zich wil laten inenten als er een vaccin is. Daarbij is het verschil tussen de leeftijdsgroepen wel groot.

Onder de jongste groep ondervraagden beantwoordt 53 procent deze vraag met ja, dat loopt op naar 62 procent van de 35- tot 49-jarigen, 71 procent van de 50- tot 65-jarigen en 79 procent van de 65-plussers. 

3. Hoe lang duurt een grootschalige vaccinatie in Nederland?

Alles hangt volgens deskundigen samen met het aantal doses dat beschikbaar komt voor Nederland. "Maar het kan snel", zegt Van der Zeijst, in het verleden verantwoordelijk voor vaccinprogramma's bij het RIVM.

"Na de aanslagen op de Twin Towers in 2001 was er de angst dat terroristen de pokken zouden inzetten als biowapen. Toen hebben wij een plan gemaakt om binnen een week de hele samenleving te vaccineren. Een week is natuurlijk wel kort, maar er zijn in het verleden ook wel massavaccinaties geweest." De massale vaccinatie tegen het pokkenvirus heeft overigens nooit plaatsgevonden. 

Als er voldoende vaccins zijn voor iedereen in Nederland, kan vaccinatie dus best snel. Rijkers: "Als het moet, dan kan het. In het verleden werd Ahoy in Rotterdam ingezet om de jeugd te vaccineren tegen meningokokken. In India zijn eens 5 miljoen mensen in één dag gevaccineerd. Dus het kan wel."

Maar, als het aantal doses beperkt is en specifieke groepen voorrang krijgen (zoals ouderen en zorgmedewerkers) dan gaat de vaccinatieperiode uiteraard langer duren. 

Dit is de stand van zaken rondom coronavaccins:

• Momenteel wordt gewerkt aan 193 vaccins, waarvan er 42 op de mens worden getest. 
• De Europese Commissie heeft een aantal vaccins ingekocht. Nederland krijgt van die doses standaard 3,89 procent volgens een vaste verdeelsleutel. Zo kan Nederland beschikken over 11,7 miljoen vaccins van het AstraZeneca/Oxford-vaccin en over 7,8 miljoen doses van het Janssen-vaccin dat deels in Nederland is ontwikkeld. 

4. Kunnen we de maatregelen loslaten als er een vaccin is?

Deze vraag is niet met een simpel ja of nee te beantwoorden. "Als iedereen die ervoor in aanmerking komt, is gevaccineerd, dan kun je twee weken later de maatregelen laten vervallen", denkt Rijkers. Van der Zeijst is het met hem eens, maar de voorwaarde is dan wel dat 70 procent van de bevolking zich heeft laten vaccineren.

En daar zit hem de crux. Sommigen zullen er bewust voor kiezen om zich niet te laten vaccineren. Anderen wachten de eerste vaccinatieronde nog even af. Rijkers: "Wanneer die groep groot is, dan kan de periode dat het toch nog heikel is, langer duren. De mensen die twijfelen kunnen het inderdaad nog lastig maken."

Als maar 40 procent van de samenleving zich wil laten vaccineren, kun je de maatregelen niet meteen loslaten. "Dan kan het inderdaad wel eens lang gaan duren", zegt Van der Zeijst. "Je kunt op een bepaald moment zeggen: vrijheid, blijheid. Je hebt de mogelijkheid om je te vaccineren, als je het niet doet, ook goed. Maar we gaan nu wel een aantal dingen vrijgeven."

Volgens Van der Zeijst worden er op dit moment onderzoeken uitgevoerd om de bereidheid tot vaccinatie in kaart te brengen. "Ik begrijp dat er een angst is dat men zich niet laat vaccineren."  

5. Waarom kan het anderhalf jaar duren voordat we van het virus verlost zijn?

Los van de vraag of zich voldoende mensen laten vaccineren, speelt ook mee dat het niet duidelijk is in hoeverre eenmalige vaccinatie volstaat. "Het kan zijn dat je twee vaccinaties nodig hebt", zegt Van der Zeijst. Een andere mogelijkheid is dat het vaccin herhaaldelijk moet worden toegediend, net als met de griepprik. 

Hoewel sommige vaccins veelbelovend zijn, kunnen ze bij de eindstreep alsnog stranden omdat ze onvoldoende bescherming bieden of leiden tot bijwerkingen. "Dat het kabinet dan werkt aan een langetermijnstrategie lijkt mij heel goed. De regering wil geen overdreven verwachtingen wekken", zegt Van der Zeijst. 

Hij denkt dat we snel meer zicht krijgen op een realistische termijn. "Over een maand weten we meer over de vaccins, maar ik denk niet dat je de huid van de beer moet verkopen voordat hij geschoten is."