Meer coronabesmettingen ondanks maatregelen, hoe zit dat?

1. De cijfers stijgen: is daar een verklaring voor?

Het aantal nieuw vastgestelde coronagevallen is voor de zesde dag op rij gestegen. Tussen gisterochtend en vanochtend zijn 7134 positieve tests geregistreerd bij het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM). Dat is het hoogste aantal sinds 6 november. Zondag meldde het RIVM ruim 6800 positieve tests en zaterdag meer dan 6500.

Volgens datajournalist Jasper Bunskoek van RTL Nieuws is het niet eenvoudig om de stijging op dit moment te verklaren. Veel factoren zijn van invloed, zegt hij. "Neem bijvoorbeeld het feit dat we ons sinds 1 december ook kunnen laten testen zonder klachten. We weten bijvoorbeeld van GGD Amsterdam dat er gemiddeld nu zo'n 600 testen per dag meer worden afgenomen. Dat leidt ongetwijfeld ook tot hogere cijfers, maar betekent niet meteen dat het virus zich sneller aan het verspreiden is. We weten alleen nog beter wie er positief is en wie niet."

Wat ook mee kan spelen is dat GGD's en het RIVM steeds meer testuitslagen ontvangen vanuit commerciële teststraten, die de afgelopen periode flink in aantal toenamen. "Ook hierbij hoeven hogere cijfers dus niet meteen te duiden op snellere verspreiding van het virus", zegt Bunskoek.

2. De 'besmettingscijfers' zeggen dus niet alles, maar ziekenhuiscijfers wel. Hoe staan we ervoor?

Een trend die minder gevoelig is voor aanpassingen in het testbeleid is volgens Bunskoek inderdaad de bezetting van de verpleegafdelingen in ziekenhuizen. "Die cijfers lieten lange tijd een dalende trend zien, ook toen de positieve testcijfers stagneerden."

Toch zag het Landelijk Coördinatiecentrum Patiënten Spreiding (LCPS), dat de bezetting monitort, de afgelopen dagen dat het aantal bezette bedden in verband met corona niet meer daalde. Zondag werd zelfs het hoogste aantal coronabedden in vijf dagen gemeld en we weten dat de bezetting in de dagen na het weekend vaak iets hoger ligt. Het totaal aantal opgenomen coronapatiënten bedraagt 1.660, dat zijn er 19 meer dan gisteren. Geen gunstige ontwikkeling dus.

3. En ons gedrag: houden we ons minder goed aan de regels?

De gemeente Amsterdam die mensen adviseert om de 'te drukke' Kalverstraat te mijden, sinterklaasinkopen, Black Friday. Het lijkt er toch ook wel op dat we ons allemaal iets minder goed aan de regels houden in deze tweede golf. "We weten alleen nog niet hoe groot het effect is van het extra winkelgedrag in de afgelopen dagen. Mochten er besmette mensen rond hebben gelopen in de Kalverstraat, dan weten we hoogstwaarschijnlijk pas over een dag of 7 tot 9 of er daardoor meer mensen zijn besmet", zegt Bunskoek.

Aan de meest recente mobiliteitscijfers van Google zien we in ieder geval wel dat er sinds 18 november flink meer bezoekers voor winkels en recreatie worden geregistreerd. Halverwege november was het bezoek zo'n 32 procent minder dan normaal. Op 1 december, de meest recente meting, was dat zo'n 25 procent minder dan normaal.

Bunskoek: "Dat verschil is mogelijk te verklaren doordat vanaf 17 november musea, bibliotheken, bioscopen en theaters weer open gingen. Dat ons gedrag op dat moment verandert, is dus eigenlijk niet zo gek en heeft weinig te maken met het niet in acht nemen van geldende coronaregels."

Het is verleidelijk om ook meteen te kijken naar de cijfers van tijdens de eerste golf. Bezoek aan winkels en recreatie lag tot wel 50 procent lager dan normaal. Bunskoek: "Of we ons toen zoveel beter gedroegen is overigens wel de vraag. De toen geldende maatregelen waren namelijk strenger dan de huidige. Sportscholen, kappers, fysiotherapeuten en rijscholen waren in maart en april dicht. Dat soort zaken en bedrijven zijn nu wel allemaal open."

4. Hoe dring je het virus terug?

Elke maatregel die ervoor zorgt dat iemand minder plaatsen bezoekt, betekent een verlaging van de kans op verspreiding van het virus. "Dat we tijdens de eerste golf een hele snelle daling zagen, heeft dan ook voor een belangrijk deel te maken met de strengere maatregelen", zegt Bunskoek.

"Want ook scholen en kinderdagverblijven waren in die periode overwegend gesloten. Dat had impact op de dagelijkse bewegingen van zowel leerlingen, docenten, opvangmedewerkers en ouders."

Met zo'n 1,5 miljoen basisschoolleerlingen, bijna 1 miljoen leerlingen op het voortgezet onderwijs en zo'n 150.000 docenten en leerkrachten betekent dat natuurlijk een flinke daling van het totaal aantal bewegingen in het land. Het sluiten van scholen zorgt dus gegarandeerd voor minder bewegingen. En uit berekeningen van het RIVM heeft dat ook zeker effect op het aantal besmettingen.

5. Waarom komt er dan geen lockdown?

"We hadden rond 10 december op een ander niveau willen zitten, van ongeveer 3000 nieuwe besmettingen per dag", zei premier Rutte afgelopen week. Dan rijst de vraag of er geen strengere maatregelen zouden moeten komen.

Tot nu toe wilde het kabinet een algehele lockdown voorkomen, zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Daarvan is de schade te groot, zowel de economische schade als de sociale schade voor bijvoorbeeld scholieren. Zij lopen dan een nog grotere achterstand op, zo was de redenering de afgelopen maanden." Daarnaast wordt als argument opgevoerd dat zelfs na de meest strenge lockdown het virus niet verdwijnt.