Kan ik anderen besmetten als ik ben ingeënt en andere vaccinvragen

1. Hoe werken de vaccins tegen het coronavirus?

Vaccins maken gebruik van de werking van het afweersysteem, dat het lichaam verdedigt tegen ziektes en ziekmakers. Aangeboren afweercellen en afweerstoffen komen in actie bij besmetting met een virus. Een ander deel van de afweerstoffen en -cellen is aangeleerd, en vormt de tweede afweerlinie.

Op een met het coronavirus geïnfecteerde lichaamscel verschijnen lichaamsvreemde eiwitten. Die zorgen ervoor dat de aangeleerde afweercellen een gespecialiseerde verdediging opzetten. Dat kost tijd, van een paar dagen tot zo'n twee weken. Het resultaat is dat er antistoffen worden gemaakt, zodat virusdeeltjes geen cellen meer kunnen besmetten.

Belangrijk is dat er ook geheugencellen worden gevormd, die eiwitten herkennen tijdens een volgende besmetting. Die komen dan versneld en en op een slimme manier in actie. Je wordt dan niet of minder ziek.

Een vaccin doet een besmetting na, zonder dat de ziekte veroorzaakt wordt. Daarbij zet het vaccin het afweersysteem aan het werk. Zo zorgt het ervoor dat er geheugencellen van de aangeleerde afweerlinie worden gevormd, die het lichaam snel verdedigen als dat nodig is.

2. Hoe lang werkt het vaccin?

Hoe lang deze vaccins bescherming bieden, is op dit moment nog onduidelijk. Het lijkt in ieder geval meer dan vijf maanden te zijn. Alleen door de komende jaren te blijven meten, kunnen we vaststellen hoelang de bescherming aanhoudt.

3. Kan je het coronavirus krijgen tussen de eerste en de tweede prik?

Hoogleraar vaccins en vaccinatie Bernard van der Zeijst zegt dat de eerste prik na een week al beschermt. Je hebt dan een basisimmuniteit. Om die verder op te peppen, krijg je een tweede prik. Het kan niet in een keer, omdat het immuunsysteem moet rijpen. Je kunt het een beetje vergelijken met het trainen om conditie op te bouwen.

Volgens Anke Huckriede, hoogleraar vaccinologie Rijksuniversiteit Groningen, lijken de eerste resultaten erop te wijzen dat je na de eerste inenting al wel een hogere immuniteit hebt, maar na de tweede inentingen ben je pas tot 90 of 95 procent beschermd. "Daarom heb je een tweede inenting nodig."

4. Als je ingeënt bent, mag dan je mondkapje af en kan je stoppen met 1,5 meter afstand houden?

"We weten nog niet wanneer je zonder mondkapje kan lopen of geen afstand houden", zegt hoogleraar Huckriede. "Het zal nog zeker tot najaar volgend jaar of misschien de late zomer duren totdat we de meeste van de maatregelen kunnen laten varen. Wat we hopen is dat met de huidige lockdown dat we in een gunstiger positie komen qua besmettingen en dat met de vaccinatie er boven op het steeds beter gaat, maar zo ver is het nog lang niet. Hoe meer mensen ingeënt worden en hoe sneller dat gebeurt, hoe meer je de maatregelen zou kunnen loslaten.

5. Kan je nog andere mensen besmetten als je bent ingeënt?

"Dat weten we nog niet", zegt hoogleraar Huckriede. "Dat moeten we verder onderzoeken de komende periode. Het is niet makkelijk om dat te onderzoeken, omdat je dan mensen die al ingeënt zijn de hele tijd coronatesten moet laten doen, ook al hebben ze geen klachten, en dat is niet heel erg fijn. Makkelijker is wellicht om het epidemiologisch te onderzoeken: zien we op termijn ook onder niet-ingeënten minder besmettingen. Daarnaast moeten we afwachten hoe de komende maanden gaan. Er zal echt meer onderzoek moeten komen."

Volgens Van der Zeijst is het bij deze vaccins nog niet bekend of je als je bent ingeënt iemand anders kan besmetten. "Het virus kan zich misschien nog wel een beetje vermenigvuldigen in je lichaam. Er wordt op dit moment wel onderzoek naar gedaan. Bij dierproeven wordt nu wel gezien dat ook met het vaccin er minder virus in het lichaam is, dus dan zou je anderen niet meer kunnen besmetten."