Hoe weten de Britten dat de mutatie 70 procent besmettelijker is?

1. Hoe komen de Britten aan 70 procent?

Premier Boris Johnson zei dat de mutatie wel 70 procent besmettelijker zou zijn dan de variant die we al kenden. Dat cijfer heeft Johnson uit een presentatie van Erik Volz, een Britse epidemioloog aan het Imperial College in Londen.

Toch is ook dat cijfer maar een uitgangspositie. Er zijn namelijk onderzoekers die een hoger besmettingspercentage melden dan de genoemde 70 procent, maar ook onderzoekers die nu denken dat het lager ligt. De vermelde 70 procent is dus geen zekerheid, maar is een uitgangswaarde.

De onderzoeken waar op wordt geduid zijn nog niet openbaar, en dus ook nog niet te controleren. "Het is te vroeg om te zeggen wat het percentage precies is", zegt Volz 

Wat je moet weten van de mutatie:

• De mutatie bestaat al sinds september, pas afgelopen week ontstond de ongerustheid. De meeste gevallen zijn aangetroffen in Zuidoost-Engeland en dus besloot Nederland maatregelen te treffen. Hier lees je een kabinetsbrief over de Nederlandse reactie.
• Er is geen bewijs dat zou aantonen dat de nieuwe variant dodelijker zou zijn. De besmettelijkheid zou hoger liggen, dat is waarom men zich nu zorgen maakt.
• Ook is er geen reden om aan te nemen dat de vaccins die nu worden uitgerold niet zou werken tegen de mutatie. Een aanpassing van het vaccin kan in de toekomst nodig blijken, en dat zou in dit geval ook relatief eenvoudig zijn.
• Het is zeker niet de eerste mutatie van het virus. Het zijn vaak kleine wijzigingen in het virus die niet zorgen voor problemen.

2. Wat zeggen critici?

Geen zekerheid over het besmettingspercentage dus, ook niet in het Verenigd Koninkrijk. Er zijn ook virologen die het hogere besmettingspercentage daarom betwijfelen. De BBC sprak bijvoorbeeld Jonathan Ball, een viroloog aan Universiteit van Nottingham. Hij zegt dat er nog onvoldoende openbaar bewijs is om te concluderen dat de nieuwe mutatie inderdaad zorgt voor een snellere verspreiding. 

Ook Nederlandse virologen durven zelf niet te zeggen dat de mutatie inderdaad voor flink meer verspreiding zorgt. Het zou bijvoorbeeld ook kunnen dat het virus nu vaak voorkomt door een groot evenement waarbij veel mensen besmet zijn. Viroloog Wim van der Poel van de Wageningen Universiteit stelt dat de 70 procent die wordt genoemd 'wel erg kort door de bocht is'. "We missen data om dat vast te stellen."  

Van der Poel: "Om die grotere besmettelijkheid te kunnen vaststellen, zul je eigenlijk allerlei experimenten moeten doen. Het is naar mijn idee te vroeg om dit te constateren." 

De ongerustheid in het VK was in ieder geval genoeg aanleiding om maatregelen te nemen. Inmiddels is het voor passagiers niet meer mogelijk met het vliegtuig, trein of boot naar Nederland te komen. Dit zei minister Hugo de Jonge gisteren, nadat het vliegverbod was ingegaan:

3. Hoe ver is het al verspreid?

In Nederland is in ieder geval één persoon besmet geweest met de mutatie. Dat was begin december, en dus kan niet worden uitgesloten dat het virus zich al verder door de maatschappij heeft verspreid. Marcel Levi is directeur van meerdere ziekenhuizen in Londen, hij zei gisteren dat we ons ook geen illusies moeten maken. "Deze variant is ook al in Nederland opgedoken. Het virus houdt zich niet aan grenzen, het heeft geen paspoort."

Ook in andere landen zijn gevallen bekend. Bijvoorbeeld Denemarken en Australië hebben gevallen gemeld, meldt het kabinet. Maar de kans is aanwezig dat het ook al in andere landen is aangekomen.

4. Wat weten we precies van deze mutatie?

Een eerste analyse van de nieuwe variant is gepubliceerd en zou meerdere veranderingen hebben ten opzichte van de bekende variant. Er zitten veranderingen - en nu wordt het technisch - in het zogenoemde spike-eiwit, dat gebruikt het virus om binnen te dringen in onze lichamen.

De nieuwe variant zou dusdanige veranderingen hebben, dat het makkelijker hecht in ons lichaam, en ons daarom ook makkelijker besmet. "En dat lijkt een belangrijke verandering", zegt professor Nick Loman van het Covid-19 Genomics UK consortium tegen de BBC.

5. Hoe is de mutatie ontstaan?

Dat is onduidelijk, maar het zou kunnen dat het virus is gemuteerd bij een patiënt met een niet goed werkend immuunsysteem dat het virus niet kon verslaan. In plaats van het virus aan te pakken wordt het lichaam dan een plek waar het virus kan muteren. 

Dat het zo gegaan kan zijn, beaamt viroloog Van der Poel. "Bij een goed afweersysteem heeft het virus minder kans zich in de patiënt te nestelen. Bij verminderde afweersystemen lukt dit wel, en daardoor komen er automatisch meer mutaties.