Hoe snel gaat het aantal besmettingen omlaag na vaccinatie?

Want wetenschappers wisten gezondheidscrises dankzij vaccins meerdere malen aan te pakken. Zo startte in 1957 in Nederland het Rijksvaccinatieprogramma met het poliovaccin. "Vanaf dat moment kelderde het aantal gevallen van honderden naar bijna nul", vertelt epidemioloog Maarten van Wijhe.

Afname sterfte

Hij publiceerde in 2018 zijn promotieonderzoek naar de afname van kindersterfte door vaccinaties. "Na 1957 waren er nog wat polio-uitbraken in de Biblebelt waar de vaccinatiegraad lager is." 

Dat betekende niet dat binnen een maand bijna niemand nog ziek was, zegt Van Wijhe. "Het duurt altijd eventjes voor de immuniteit binnen een bevolking is opgebouwd om de overdracht te doorbreken en het aantal besmettingen te laten dalen."

Eén tot drie jaar

In het geval van de kinderziekten die hij onderzocht - polio, kinkhoest, difterie, tetanus, rode hond en bof - duurde dat één tot drie jaar, zegt Van Wijhe. 

In het geval van Haemophilus influenzae type b, een ziekte die Van Wijhe niet onderzocht, kregen jaarlijks 700 kinderen een ernstige infectie voordat er een vaccin was. In 1993 werd de eerste vaccinatie gedaan, en in hetzelfde jaar werden iets minder dan 300 gevallen gemeld.

De jaren erop verminderde dat aantal met 100 per jaar en in 1995 meldden 50 mensen zich met de ziekte. 35 is nu het gemiddelde aantal per jaar. 

Verschil met coronavaccin

Kortom: binnen één tot drie jaar daalde het aantal registraties van ziekten fors. Of dat nu ook de verwachting is? Er is een wezenlijk verschil tussen voorgaande vaccinaties en het coronavaccin, zegt Van Wijhe.

"In het verleden werden alleen grote groepen kinderen gevaccineerd. Tot een jaar of 18 was er soms nog een inhaalcampagne. Vanaf die leeftijd werd verwacht dat mensen een infectie al hadden doorgemaakt of dat het risico op een ernstig verloop laag was. Dat werd gedaan op basis van een risico-evaluatie. Bij kinderen werden de meeste gevallen gezien."

"Nu is een andere risico-evaluatie gedaan, namelijk: wie heeft de grootste kans in het ziekenhuis te belanden. Daardoor worden eerst voornamelijk ouderen en zorgpersoneel gevaccineerd. Terwijl vooral bij jongeren de brandhaarden zitten."

Rondzwermen

Zolang je die niet gaat vaccineren, kan het goed zijn dat het virus nog wel even rond blijft zwermen, zegt Van Wijhe. "Gezien de lage hoeveelheid vaccinaties die Nederland binnenkrijgt, zal dat nog wel even duren."

Wel zal het aantal ziekenhuisopnames snel afnemen, denkt hij. "Het aantal besmettingen in Nederland zal nog wel een tijd doorgaan tot jongeren voor een groot deel gevaccineerd zijn. Maar het aantal mensen dat ziek wordt en in het ziekenhuis belandt, vaak ouderen, zal wel eerder gaan dalen."  

Volgens Van Wijhe is er nu een beperkte productiecapaciteit omdat iedereen het vaccin wil hebben. Dat was vroeger ook anders. "In het geval van difterie en tetanus kenden we al 20 jaar vaccins in een andere vorm. En het mazelenvaccin bestond al tien jaar in de Verenigde Staten. Nederland is een afwachtend landje wat betreft het invoeren van vaccinaties en de mazelen werden destijds niet gezien als ernstige ziekte, dus dat had geen prioriteit."

Daarmee zijn de vaccins lastig te vergelijken met het coronavaccin, zegt hij. "Het duurde decennia om tot de formule te komen die is ingevoerd als vaccin. Het is prachtig dat er nu al vaccins zijn tegen corona, binnen een jaar tijd."