Door Britse coronamutatie moeten meer mensen worden gevaccineerd

1. Wanneer spreek je van immuniteit?

Sommige virussen krijg je één keer en daarna nooit meer. Het mazelenvirus, bijvoorbeeld. Wie daarmee besmet raakt, heeft de garantie van een levenslange immuniteit. Ook als je gevaccineerd wordt, zoals in Nederland via de BMR-prik, ben je voor de rest van je leven beschermd - immuun, dus.

Zo zit het helaas niet bij het coronavirus. Uit Brits onderzoek onder zorgpersoneel bleek dat een klein deel tijdens de eerste golf besmet werd en in het najaar opnieuw. "Men heeft berekend dat als je het eenmaal gehad hebt, de bescherming ten minste 85 procent is. Mogelijk zelfs nog wat meer", zegt RIVM-baas Jaap van Dissel. Die bescherming duurt minstens zes maanden. "Dat geeft je een idee hoe de natuurlijke infectie leidt tot afweer."

2. Je bent dus maar zes maanden immuun voor het coronavirus?

We bellen Ger Rijkers, hoogleraar immunologie aan de Universiteit Utrecht. Hij schetst een optimistischer beeld. Het is minimaal zes maanden, maar mogelijk veel langer.

"Bij de studies die zijn gedaan naar de werking van de coronavaccins, is gekeken naar de bescherming over een periode drie maanden. Daarna hebben de farmaceuten goedkeuring aangevraagd. Maar het interessante is: die proefpersonen nemen nog steeds deel aan die studies. Ook nu nog. Vandaar dat we nu kunnen zeggen: het vaccin biedt een bescherming van minimaal zes maanden, want inmiddels zijn we al een half jaar verder en de vaccins werken nog steeds."

Straks zijn we weer een half jaar verder - en misschien werken ze dan nog. "Deelnemers aan die studies worden dus aangeraden om mee te blijven doen. Daardoor komt ontzettend veel informatie vrij."

3. En wat is dan 'groepsimmuniteit'?

Hoe meer mensen immuun zijn, hoe kleiner de kans op verspreiding. Bij een bepaald percentage immuniteit onder de bevolking bereik je groepsimmuniteit: de kans dat je dan besmet raakt is dan verwaarloosbaar.

Als het bijvoorbeeld gaat over de mazelen dan kan het virus al rondgaan als minder dan 90 procent van de bevolking immuun is. Bij 95 procent zit je veilig. Een niet-gevaccineerd persoon heeft dan dus 100 procent bescherming. "Corona is ook besmettelijk, maar niet zo erg als de mazelen", zegt Ger Rijkers.

4. Oké, maar wanneer hebben we dan groepsimmuniteit bereikt voor het coronavirus?

Vorig jaar werd vaak een percentage genoemd van minstens 60 procent. Zoveel mensen zouden immuun moeten zijn om groepsimmuniteit te behalen. Het is de vraag of dat genoeg is. 

"Het is koffiedik kijken hoe hoog het percentage immuniteit moet zijn bij corona. Het zou 60 procent kunnen zijn. We gaan het zien. Het hangt ook heel erg vanaf welke aanvullende maatregelen je neemt. Laat je het virus ongecontroleerd zijn gang gaan? Laat je iedereen vanuit de hele wereld met vliegtuigen naar Nederland komen? Of stel je nog enkele beperkende regels in?"

Gevreesd wordt dat mensen die immuun zijn, het virus nog wel kunnen verspreiden. Dat zou slecht nieuws zijn voor de beoogde groepsimmuniteit.

Rijkers is daar minder bang voor: "De vraag is: kan dat virus zich dan in jouw keel nog een beetje vermenigvuldigen? Die vraag kan inmiddels al een beetje worden beantwoord. In Israël, waar de vaccinatiegraad al veel hoger ligt, blijkt dat gevaccineerden bij één dosis van het Pfizervaccin al 30 procent minder besmettelijk zijn. De verwachting is dat dit percentage bij de tweede dosis nog veel hoger is." 

5. Hebben de nieuwe varianten nog invloed op de groepsimmuniteit?

Jazeker, zegt hoogleraar Ger Rijkers. Als een virus besmettelijker is, dan gaat het reproductiegetal omhoog. En dan heb je meer groepsimmuniteit nodig. "Mazelen heeft een veel hoger reproductiegetal. Dat zit tussen de 12 tot 15. Bij corona kun je het nooit helemaal absoluut bepalen, want er zijn allerlei maatregelen, maar aangenomen wordt dat het reproductiegetal normaal ligt tussen de 2 tot 3."

De nieuwe varianten, zoals die in Engeland, zorgen dat het reproductiegetal stijgt met 0,5, zegt de wetenschapper. "Dus naar 2,5 tot 3,5. Is dat nou zo'n groot verschil zou je denken? Nou, na 3 a 4 rondjes van besmettingen is dat echt heel veel. Dat betekent dat je met een besmettelijkere variant hoger moet zitten in de vaccinatiegraad." Hoeveel hoger kan hij niet precies zeggen, maar het betekent dus: door de Britse variant moeten meer mensen worden gevaccineerd.

6. Als je groepsimmuniteit hebt bereikt, hoe hou je dat dan op peil?

Dit coronavirus zal waarschijnlijk nooit helemaal weggaan. "Dat kun je niet wegvaccineren", zegt Rijkers. Zo lang je van het coronavirus ernstig ziek kan worden, kan je de risicogroepen die je ieder jaar het griepvaccin geeft ook het coronavaccin geven."

7. Hetzelfde als dat we bij griep doen dus eigenlijk?

Ja en nee. Het griepvaccin moet je veel vaker aanpassen. Dat komt omdat het griepvirus veel sneller verandert. Bij corona is de kans op een mutatie veel kleiner. Het vaccin hoeft dus mogelijk ook minder vaak aangepast te worden.

Soms krijg je wel een nieuwe variant die dominant wordt, zoals nu in Engeland. Maar, zegt Rijkers: "Alle gegevens die er nu zijn over de Britse variant laten zien dat het vaccin van Pfizer daar heel goed tegen werkt."

En als het vaccin toch niet helemaal goed werkt, dan is het 'supersimpel' aan te passen, zegt de hoogleraar. "Dat is het voordeel van de RNA-vaccins die nu op de markt zijn."