Hoe zit het met de verspreiding van de ouderwetse griep?

Rijendik stonden ze een paar maanden geleden opgesteld. De ouderen en kwetsbaren die een griepprik mochten halen bij de huisarts. Tot op heden hoor je bijna niemand die de griep heeft (of heeft gehad). Geen kinderen, geen ouderen. Wat is er met de griep gebeurd?

Er klopt iets niet, denken sommigen. De griepgevallen van vroeger, zijn dat niet de coronagevallen van nu? Worden die virussen niet verwisseld? "Waar zijn de griepgevallen?", vroeg Eddy onlangs. Hij had een vraag ingestuurd via het formulier hieronder. Hij vervolgde: "Stop dit theater aub."

Eddy is niet de enige die deze vraag stelt. Ook op Twitter en Facebook komt deze vraag voorbij. "Wat ik me regelmatig afvraag is hoe het gaat met de verspreiding van de ouderwetse griep? Hier hoor ik niets over", is een bericht in de Facebookgroep 'Amsterdam Durft te Vragen'.

Het klopt inderdaad dat je niemand over de griep hoort: er heerst ook helemaal geen griep. Of nou ja, het komt heel minimaal voor. Kijk naar onderstaande grafiek:

Deze grafiek komt van zogenoemde peilstations van het Nivel, een onafhankelijk onderzoeksinstituut. 40 huisartsenpraktijken, verspreid over het land, rapporteren al sinds 1970 hoeveel patiënten zij zien met griepachtige klachten. Bij een aantal van deze patiënten met griepachtige klachten nemen ze monsters af. Dat gaat net als bij de coronatest: er wordt met een wattenstaafje slijm uit de neus en de keel gehaald.

De monsters sturen ze op naar het laboratorium van het RIVM. Dit moet uiteindelijk een beeld geven van welke virussen momenteel veel rondgaan. Als de cijfers boven een bepaalde grens komen, spreken we van een epidemie. Influenza, het virus dat griep veroorzaakt, is deze winter als sneeuw voor de zon verdwenen.

"Het klopt, we zien geen circulatie van de griep, zo zeg je dat formeel", zegt onderzoeker Mariëtte Hooiveld van het Nivel. Maar zijn die cijfers wel betrouwbaar? Als je griepachtige klachten hebt, ga je toch naar de GGD voor een coronatest - en niet naar de huisarts?

Er worden inderdaad weinig griepachtige klachten gemeld bij de huisarts, vergeleken met andere jaren:

'De registratie is nu verstoord'

Hooiveld erkent: de registratie is nu verstoord. "Huisartsen kunnen nog maar heel weinig monsters afnemen. Dus het is niet helemaal representatief". Ze zegt er wel gelijk bij: er zijn meer bronnen die erop wijzen dat er er nauwelijks griep is.

Ziekenhuizen testen ook patiënten met griepachtige klachten. Want daar willen ze natuurlijk ook weten of de longklachten veroorzaakt worden door een bacterie of een virus. Dat is belangrijk voor de behandeling. Bij een virus moeten antivirale middelen worden toegediend, bij een bacterie antibiotica. "Die ziekenhuizen testen ook op influenza, maar vinden het dus niet. Ook geen RS-virus." Het RS-virus is een verkoudheidsvirus dat vooral bij kinderen wordt gevonden. Maar nu dus even niet.

Daarbij: ook landen om ons heen zien geen circulatie van influenza. "Als je alles bij elkaar optelt kun je inderdaad stellen: er is geen griep."

Alleen coronavirus gevonden

In week 11 t/m 17 januari bezochten 17 op de 100.000 mensen de huisarts met griepachtige klachten. Dit is stabiel vergeleken met de weken daarvoor, lager dan voorgaande seizoenen en onder de epidemische drempel.

In de 15 ingestuurde monsters die zijn afgenomen bij patiënten werd driemaal Covid-19 aangetroffen. Het influenzavirus, het RS-virus, het rhinovirus of enterovirus werd niet gevonden.

Bron: RIVM/Nivel

Maar waaróm is er dan geen griep, en wel corona? Hooiveld geeft verschillende verklaringen. De eerste verklaring: griep is onvoorspelbaar, het ene jaar gaat het harder rond dan in een ander jaar. "Soms heb je een slappe winter." Vergelijk de winter van 2017/2018 maar eens met eerdere jaren.

De tweede verklaring is meer voor de hand liggend, zegt Hooiveld. Alle maatregelen tegen corona werken ook heel goed tegen de griep. "We houden afstand houden tot elkaar, hebben minder contacten, we wassen onze handen en zitten niet meer hutje mutje in de trein."

Minder besmettelijk?

Dat corona zich wel verspreidt en de griep niet, dat komt omdat de griep minder besmettelijk is - dat is de theorie. Bij het Nivel waren ze daar een half jaar geleden niet zeker van. "Afgelopen zomer waren we al bezig om voorbereidingen te treffen voor de griepepidemie. Toen dachten we al: als we dat er nog bovenop zouden krijgen, dan hebben de ziekenhuizen een groot probleem."

Maar de griep bleef uit, en dat is 'super' en 'heel goed nieuws', zegt Hooiveld. "Maar dat weet je natuurlijk nooit van tevoren. Als de griep zich eenmaal verspreidt, hou je het moeilijk tegen." Vandaar dat het zekere voor het onzekere is genomen.

En zo komen we bij de derde verklaring: doordat veel mensen gevaccineerd zijn tegen de griep is er nóg minder kans dat het virus zich kan verspreiden.

Hooiveld kan niet aanwijzen wat nou het grootste effect heeft gehad. "Dat is hetzelfde met corona. Welke maatregelen het beste werken, dat weten we niet precies."

Duidelijk is wel: huisartsen registreren geen influenza. En ook geen RS-virus en veel minder buikgriep en kinkhoest. "Alle infectieziekten houden zich koest", zegt Hooiveld.