Hun leven staat stil door uitstel rijexamens: 'Geen auto, geen baan, geen uitzicht'

Tuurlijk zou je kunnen zeggen dat het een luxeprobleem is dat je je rijbewijs later haalt. Maar voor duizenden mensen zijn een rijbewijs en een auto wel van enorm groot belang. Zoals voor de 19-jarige Esmee uit Hoensbroek die zonder rijbewijs niet aan de slag kan in de thuiszorg.

De studente betaalt zelf haar rijlessen, daar heeft ze hard voor gewerkt. Vlak voordat corona toesloeg, kocht ze een pakket van 35 lessen inclusief examen voor 2000 euro. Twee lockdowns verder heeft ze 28 lessen gehad maar nog geen rijbewijs. Haar theorie-examen haalde ze wel. Het praktijkexamen stond gepland voor 11 januari, maar werd tot nader order uitgesteld omdat rijschoolhouders en examinatoren vallen onder de contactberoepen.

"In november had ik mijn laatste les. Toen ging alles dicht. Ik heb geen idee wanneer het examen kan plaatsvinden. En als het wel kan, ben ik bang dat ik het niet haal, omdat ik een tijdje niet heb gereden", zegt de Limburgse. Omdat haar examen al gepland stond, krijgt ze wel voorrang als de rijexamens voor auto's straks weer mogelijk zijn. Maar ook dan kan het nog wel maanden duren voor ze aan de beurt komt.

Als je examen nog niet gepland stond, dan kan de wachttijd wel eens oplopen tot 20 weken, zei CBR-baas Alexander Pechtold gisteren. Onverteerbaar voor duizenden jongeren die al begonnen waren met hun rijlessen. Op sociale media barst het van berichten van kandidaten die de wanhoop nabij zijn. "Over 200 jaar kom ik bij je met de auto", zegt Monica op Facebook tegen een vriendin.  "Wanneer zal ik mijn rijbewijs hebben, 2024?", vraagt Wouter zich op Instagram enigszins cynisch af. "Zijn alle lessen die ik al heb gehad en betaald voor niets geweest?"  

Gepensioneerde examinatoren

Het CBR zegt alles uit de kast te zullen halen om de wachtlijsten zo kort mogelijk te maken. Zelfs de mogelijkheid om gepensioneerde examinatoren in te zetten, wordt overwogen. Rijscholen wordt op het hart gedrukt om kandidaten goed klaar te stomen om hen in één keer te laten slagen. 

Dat is de 19-jarige Lars uit het Zuid-Hollandse Berkel en Rodenrijs niet gelukt. Hij zakte na de eerste lockdown drie keer. "Ik heb toen drie maanden niet kunnen lessen. In die tijd ben ik het wel een beetje verleerd. Zeker het kijken ging gewoon niet lekker meer." Hij gaat voor zijn volgende examen - wanneer is de grote vraag - wel vijf lesjes (á 37,50 euro) doen, zegt hij. "Ik heb sinds november niet meer in de auto gezeten. Dus ik moet het wel een beetje opfrissen." Voor zijn werk - hij inspecteert bruggen - kan hij een rijbewijs goed gebruiken. "Collega's moeten me nu brengen of ik rijd mee. Dat is verre van ideaal."

Ook de 21-jarige Jihan uit Nijmegen zakte al twee keer (waarvan de tweede keer totaal onterecht, zegt ze zelf). De derde keer gaat ze slagen, dat weet ze zeker. Wat ze niet weet, is wanneer dat kan. "Het lijkt erop dat het maanden kan gaan duren. En dat kan echt niet. Want mijn theorie-examen loopt af in juli." Het theoriecertificaat is anderhalf jaar geldig. 

Als haar praktijkexamen niet op korte termijn plaatsvindt, zou het betekenen dat Jihan (en vele anderen) opnieuw haar theorie moet doen. Ook daarvoor zijn weer wachtlijsten. "Los van al het geld dat dat kost, moet ik weer leren en oefenen. En ik kan pas daarna weer het praktijkexamen aanvragen, wat ook maanden gaat duren." Oneerlijk vindt ze dat. 

Meer uitstel voor theorie?

Volgens het CBR is het aan het ministerie om de theorie-examens eventueel langer geldig te maken. Op de duizenden vragen die over de examens worden gesteld, heeft het webcareteam van het CBR nauwelijks antwoord. Veel verder dan 'Wij hopen dat wij er weer zo snel mogelijk mee kunnen beginnen', komt het doorgaans niet.

En vaak wordt doorverwezen naar de politiek, waarvan ook het CBR deels afhankelijk is. 

Wachttijden tot 20 weken

Vanwege de coronamaatregelen is het aantal uitgestelde theorie- en praktijkexamens bij het CBR opgelopen tot meer dan 600.000. Jaarlijks neemt het bureau in totaal 1,5 miljoen van zulke testen af.

Zonder aanvullende maatregelen zal het jaren duren voor de situatie weer normaal is, meldde verkeersminister Cora van Nieuwenhuizen in een brief aan de Tweede Kamer. Het CBR was sinds het begin van de tweede lockdown in december 2020 al bezig met maatregelen om de eerder opgelopen achterstand in te halen. 

Inmiddels zijn die niet meer voldoende. Begin maart komt het CBR daarom met een voorstel voor nieuwe maatregelen dat met het ministerie zal worden besproken. CBR-baas Pechtold laat daarop weten dat de wachttijden voor praktijkexamens zonder extra maatregelen zullen oplopen tot zeker twintig weken. Het wegwerken van de achterstanden zal dan jaren in beslag nemen.

Als de lockdown na 2 maart afloopt (mogelijk horen we dat volgende week) en de rijexamens kunnen worden hervat, dan zijn eerst de mensen aan de beurt voor wie al een examen gepland stond of het examen was uitgesteld door de tweede lockdown. Daarna komt de rest aan de beurt. 

Om de achterstanden weg te werken, wordt vanaf volgende week maandag wel alweer gestart met de praktijkexamens voor het motor- en brommerrijbewijs.

Jihan uit Nijmegen heeft er een hard hoofd in. Ze heeft een auto nodig om werk te vinden. "Mijn baan in de horeca ben ik al kwijt. Bij veel vacatures heb je een rijbewijs nodig."

Esmee uit Hoensbroek zit met hetzelfde probleem. Ze kon aan de slag bij een thuiszorgorganisatie, maar daarvoor moest ze wel een auto hebben. "Nu kan ik niks. Ook ik verloor mijn werk door corona. Het is de vraag wanneer ik nu kan afrijden." 

En dan, als ze al een keer aan de beurt is, is de druk om te slagen enorm. "Als ik zak, zou dat verschrikkelijk zijn. Want dan moet ik opnieuw theorie doen, en kom ik op een heel lange wachtlijst. Dan zijn we zo weer een jaar verder. Poeh, dan weet ik het even niet meer hoor."