Sinds verbod duizenden Nederlandse koeien per boot naar Midden-Oosten

Zo gingen bijna 2000 runderen naar Libanon en nog eens 750 naar Egypte. Dat blijkt uit gegevens van de Nederlandse Voedsel- en Waren Autoriteit (NVWA), opgevraagd door RTL Nieuws.

Verplicht rusten

Bij langdurig transport moeten de dieren op een bepaald moment worden uitgeladen om te kunnen rusten. Het exportverbod is ingevoerd omdat in landen buiten de EU de rustplekken niet op orde waren, of helemaal niet bleken te bestaan. Als het transport via zee loopt, geeft de NVWA wel goedkeuring, want 'onderweg op zee zijn er geen halteplaatsen' waar de dieren kunnen rusten.

"Dat is natuurlijk hartstikke krom", zegt Europarlementariër Anja Hazekamp (PvdD), die namens de EU onderzoek doet naar dierenwelzijn bij transporten. "Export over de weg mag niet, maar op zee geldt kennelijk een uitzondering."

Geen cruiseschepen

Transport over zee duurt dagen en kan zelfs wel meer dan een week duren. Op de boot kan een dier ook niet tot rust komen, zegt Hazekamp. "Het zijn geen cruiseschepen. De dieren worden heen en weer geslingerd door de golfslag op zee. De dieren staan vaak dicht op elkaar en in hun eigen uitwerpselen. De ventilatie is niet goed. Dieren gaan dood. Met andere woorden, de omstandigheden zijn erbarmelijk."

Wat zijn de regels?

• Voor runderen geldt: Na maximaal 29 uur vervoer, moeten ze 24 uur rust krijgen. Ze worden dan uitgeladen om te kunnen eten, drinken en rusten.
• In Europees verband is afgesproken dat deze regels voor de gehele transportduur gelden, ook als het transport zich buiten de EU bevindt.
• Buiten de EU gaat veel mis. Minister Schouten kondigt daarom een exportverbod af voor levend vee naar landen buiten de EU, waar een rustplaats nodig is. Op zee zijn geen rustplaatsen, dus blijft transport mogelijk.

Nederland heeft als enige land in de EU zo’n exportverbod afgekondigd. Het verbod ging in op 26 mei 2020. Sindsdien zijn 35 zendingen met in totaal 1914 runderen vanuit Nederland naar Libanon geëxporteerd. Deze runderen zijn via de haven van Koper in Slovenië per boot naar Beiroet gebracht, een dagenlange bootreis zonder onderbrekingen.

Libanon is niet het enige land buiten de EU waar direct vanuit Nederland naartoe wordt geëxporteerd. Sinds het exportverbod van kracht is, zijn er ook nog 24 zendingen met in totaal 750 runderen naar Egypte vervoerd. Ook deze runderen zijn in Slovenië de veerboot opgegaan.

Reactie ministerie

Het ministerie van Landbouw laat in een reactie weten dat minister Schouten zich inzet om de export van vee naar landen buiten de EU te beperken, met het uiteindelijke doel dat ze helemaal niet meer plaatsvinden.

"Dat is te makkelijk gezegd," aldus Europarlementariër Mohammed Chahim (PvdA). Hij zit net als Hazekamp in de Europese onderzoekscommissie naar diertransporten. "Je kunt niet een verbod communiceren en een achterdeur open laten. Een achterdeur, die bovendien de meest inhumane manier van transport is die je kan bedenken."

Volgens de minister kan een totaalverbod er alleen komen in Europees verband. Anders worden de dieren naar een buurland vervoerd om van daaruit alsnog naar landen buiten de EU te worden getransporteerd.

"Ik vind deze reactie niet passen bij de verantwoordelijkheid van de minister," zegt Chahim. "Ze wil in Europa een leidende rol nemen als het gaat om dierenwelzijn. Met het verbod wil je een heldere boodschap afgeven, ga dan geen verschil maken hoe je de dieren exporteert."

Dobberen op zee

Export van levend vee via zee ligt op dit moment onder een vergrootglas, sinds twee schepen maandenlang op zee dobberden met honderden runderen aan boord. Het land van bestemming, Turkije, wilde uit angst voor ziekte de runderen niet toelaten. Ook in andere landen waren de dieren niet welkom. 

Een van die schepen, de ElBeik, keerde deze week terug naar Spanje. Het land waar het 18 december vorig jaar was vertrokken. Het meerde afgelopen donderdag aan in de Spaanse havenstad Cartagena. Drie maanden is het onderweg geweest. Van de 1800 runderen aan boord, zouden zo’n 200 koeien het niet hebben overleefd. De kans is groot dat de rest in de komende dagen wordt afgemaakt, omdat ze er te slecht aan toe zijn. 

Geen idee

Volgens Hazekamp heeft de Nederlandse overheid geen idee hoe het gesteld is met de dieren aan boord van deze schepen. Dat valt ook te lezen in een rapport (pdf) van de Europese Commissie. Landen die export van levende dieren over zee goedkeuren krijgen geen structurele terugkoppeling van de vervoerder of kapitein over de toestand van dieren tijdens de zeereis en ook niet over de omstandigheden waarin ze op de bestemming aankomen.

De afspraak is dat de Europese regels tot de eindbestemming gevolgd moeten worden, maar zodra het schip de Europese haven heeft verlaten, is er geen zicht meer op de runderen. Hazekamp: "Het welzijn van de dieren is daarmee niet meer gewaarborgd en als je het niet kan controleren, dan moet je ze niet transporteren."

Wat gebeurt er met de Nederlandse koeien?

Na aankomst worden de dieren vaak binnen afzienbare tijd geslacht. Dierenorganisatie Animals International filmde in de zomer van vorig jaar in een slachthuis in Beiroet ook Nederlandse runderen.

Aan de hand van de oormerken (NL933620173, NL675917801, NL599325795) vroeg RTL Nieuws aan de NVWA wanneer de dieren uit Nederland zijn vertrokken. De runderen blijken op 28 mei 2020 gecertificeerd te zijn voor export naar Libanon. Dat is twee dagen na het ingaan van het verbod.

De dieren zijn vanuit Overloon in Brabant op transport gegaan. Ze waren toen 8 maanden oud.