'Opa Piet', de stille oorlogsheld van de Waalsdorpervlakte – zijn familie wist 75 jaar van niets
Een stille, teruggetrokken man. Zo herinnert Peter Kuijt uit Katwijk zich zijn opa Piet. Wat niemand in de familie wist, is dat 'opa Piet' een van de helden is van de Waalsdorpervlakte, de man die ervoor zorgde dat alle verzetsstrijders die daar door de Duitsers waren doodgeschoten, na de oorlog konden worden gevonden.
Peter was 4 toen zijn opa overleed. Veel herinneringen heeft hij daarom niet aan hem. Maar hij kent de verhalen van zijn vader, de jongste zoon uit het negen kinderen tellende gezin van Piet (officieel Pieter) Kuijt. "Ik mocht alles van hem, echt een opa met zijn kleinzoon. Maar voor zijn kinderen was opa een strenge man, streng in de opvoeding. Heel rustig ook, en bescheiden. Hij dronk ook weleens wat te veel."
"Ik herinner me dat hij een rookstoel had in de kamer. Als hij daar zat, was hij vaak diep in gedachten verzonken. Wij moesten hem dan met rust laten, we mochten ook niet aan die stoel komen. In de familie hebben we ons geregeld afgevraagd waarom hij na de oorlog zo teruggetrokken was."
Verboden toegang
Pas nu, bijna 50 jaar na de dood van Piet, denkt de familie Kuijt het antwoord te weten op die vraag. Piet was helmgrasplanter in het gebied rond de Waalsdorpervlakte. Dat gebied was verboden toegang, omdat de Duitsers niet wilden dat iemand wist van de misdaden die zij daar pleegden. Maar vanwege zijn werk – helmgras is belangrijk voor de versteviging van duinen – kreeg Piet toestemming om daar wel te zijn.
Piet ving daar illegaal konijnen, voor zijn eigen grote gezin, maar ook voor andere gezinnen in Katwijk die te weinig te eten hadden. Zonder dat iemand het doorhad, zag hij ook meerdere keren executies die daar plaatsvonden.
De Duitsers gooiden de lichamen van hun slachtoffers in een kuil die ze afdekten met ongebluste kalk, zodat niemand later zou kunnen zien welke misdaden daar hadden plaatsgevonden.
Graven gemarkeerd
Het verhaal gaat dat Piet, zodra de Duitsers weg waren, uit zijn schuilplaats kwam en de graven markeerde door het helmgras op die plekken in een andere vorm te planten. Dat deed hij ook op plekken waarvan hij zag dat de grond recent was omgewoeld – iets wat hem direct opviel omdat hij de Waalsdorpervlakte op zijn duimpje kende.
Na de oorlog kon Piet daardoor precies aanwijzen waar alle lichamen waren begraven. Hij wees de plekken aan, samen met dominee Gerrit Bos. Die was predikant van het Oranjehotel, een gevangenis in Scheveningen waar onder anderen verzetsstrijders, Joden en communisten werden vastgezet. Bos had de Duitsers overgehaald hem mee te laten gaan naar executies om de slachtoffers tot hun dood 'geestelijke bijstand te verlenen'. Met Piet kon hij de plekken markeren met prikstokken, waarna gevangengenomen NSB'ers de honderden lichamen opgroeven.
'Niets bijzonders'
Toen al moest Piet niets hebben van de aandacht voor zijn rol daarin, schrijft de site Katwijk in Oorlog. Een journalist die bij de opgravingen in juli 1945 was, wimpelde hij af: wat hij had gedaan, was niets bijzonders. Dat zou zo blijven: Piet kreeg meerdere keren een onderscheiding aangeboden, maar weigerde ze steevast in ontvangst te nemen.
Ondanks het zwijgen van Piet was het verhaal over zijn heldendaden niet helemaal onbekend. Tijdens rondleidingen van het Erepeloton Waalsdorpervlakte wordt het al jaren verteld, zegt voorzitter Vincent Gaal. Hij is verbaasd als hij hoort dat de familie al die tijd van niets heeft geweten.
Kippenvel
"Ik vertel zijn verhaal altijd vol trots. Wat die man heeft gedaan is zo dapper, zo onzelfzuchtig. Elke keer als ik erover praat, krijg ik kippenvel. Als de Duitsers hem hadden betrapt, dan had hij ook in één van die graven gelegen. Dat moet hij geweten hebben."
En ook bij het duinwaterbedrijf dat eigenaar is van het gebied rond de Waalsdorpervlakte, Dunea, gonsde het verhaal van een heldhaftige veldwachter – niet de functie die Piet had, en ook het verhaal klopte niet helemaal, maar het ging overduidelijk over deze man, zegt Edward Verheij, die bij het bedrijf werkt en zich tot doel stelde de familie te vinden.
Nu dat is gelukt, vernoemt de gemeente Wassenaar een fietspad in het gebied naar de stille held. Een mooi eerbetoon, vindt kleinzoon Peter. Bij de onthulling van het bord waren vrijdag de twee nog levende zoons van Piet en een aantal kleinkinderen aanwezig. Hoewel Piet elke erkenning van zijn daden afwees, is de familie blij met het eerbetoon. "Hij verdient dit zo", zegt Peter overtuigd. "Er zat heel veel goeds in dat mannetje, dat mag worden doorverteld."
Nog één grote vraag
De familie is blij dat ze het verhaal van Piet nu kent. Al blijft er één grote vraag over: waarom heeft Piet nooit over zijn daden aan zijn familie verteld? "Misschien was hij getraumatiseerd door de gruwelijkheden die hij had gezien. Of hij vond – net als veel mensen die heldendaden hadden verricht in de oorlog – dat hij niet genoeg had gedaan."
Dat laatste hoopt Peter niet. Het is moeilijk te verkroppen dat zijn opa, die zijn eigen leven had geriskeerd om anderen te helpen, misschien vond dat hij te weinig had gedaan. "Hij deed wat hij kon. Dat weet ik zeker. En daarvoor zette hij zijn eigen leven op het spel."
Dan breekt zijn stem. "Als je bedenkt wat zijn daden hebben betekend voor de nabestaanden van die vermoorde verzetsstrijders. Die konden hun geliefden een fatsoenlijk graf geven. Ze hebben hun dood een plekje kunnen geven. Dat is zo belangrijk. Ik hoop dat opa dat heeft beseft."