Te dure sigaretten: verstokte roker koopt nog liever op zwarte markt

Nu ligt de prijs voor een pakje sigaretten in Nederland rond de 8 euro. Het kabinet wil die prijs flink opschroeven. Staatssecretaris Maarten van Ooijen (Volksgezondheid) denkt aan een prijs van 30 tot 47 euro in 2040.

Stoppen kost tijd

Fantastisch nieuws, noemt longarts en antirookactivist Wanda de Kanter het voornemen. "Het getuigt van langetermijnvisie dat het kabinet over de eigen regeerperiode heen durft te beslissen. Een jaarlijkse prijsstijging van 10 procent is de meest effectieve maatregel om rokers te doen stoppen en kinderen niet te laten beginnen."

"Een stevige accijnsverhoging is voor tabakspreventie de allerbeste maatregel", onderkent arts-epidemioloog Esther Croes van Trimbos. "Zo'n verhoging moet substantieel hoger zijn dan de inflatie en niet worden gecompenseerd door loonsverhoging. Verder moeten mensen van tevoren weten dat roken stapsgewijs duurder wordt en zich daar goed op kunnen voorbereiden. Want stoppen met roken kost tijd."

De tabaksindustrie zal zeggen dat het zielig is voor rokers, maar rokers zijn niet gebaat bij goedkope sigaretten, zegt De Kanter. "Sigaretten zijn de oorzaak van de gezondheidskloof tussen arm en rijk. Zware rokers leven gemiddeld 13 jaar korter dan niet-rokers en het zijn met name praktisch opgeleide mensen die roken. 80 procent van hen wil stoppen."

Duur, niet 'te duur'

Of de meest verstokte rokers voldoende worden afgeschrikt door hoge prijzen, waagt gedragswetenschapper Gjalt-Jorn Peters van de Open Universiteit te betwijfelen. "Een deel zal er vatbaar voor zijn, maar er zitten ook hardcoregebruikers tussen. Als dingen duur zijn, wordt er minder van gebruikt. Dat geldt ook voor roken. Het zal jongeren ervan weerhouden om ermee te beginnen, maar het helpt niet per se om mensen te laten stoppen."

De overheid zal een balans moeten vinden tussen 'duur' en 'te duur', zegt Peters. "Als je een pakje sigaretten heel duur maakt, stuur je rokers de illegale markt op, met alle gevolgen van dien. Dan verlies je de regie over wat erin zit en wat er op de verpakking staat."

Het klopt dat accijnsverhoging vooral helpt om jongeren niet te laten beginnen met roken, zegt Croes. "Maar het grootste deel van de mensen is gezagsgetrouw. Er zullen wel wat rokers de zwarte markt op gaan, maar als de overheid zegt dat iets zó onbetaalbaar moet zijn omdat het schadelijk is, zal de meerderheid dat niet zomaar in de wind slaan. Net zoals de meeste mensen ook geen drugs of wapens op de illegale markt kopen."

Stoppen is gratis

Goede begeleiding bij stoppen is wel noodzakelijk, zegt Croes. "Die is er eigenlijk al, maar veel rokers weten de weg ernaartoe nog niet te vinden. Voor stoppen met roken bij de huisarts betaal je geen eigen bijdrage. In veruit de meeste gevallen gaat zo'n behandeling niet van het eigen risico af."

En met de juiste behandeling lukt het de meeste mensen écht om te stoppen met roken, zegt De Kanter, ook praktisch opgeleide mensen of mensen met een psychiatrische achtergrond. "En mensen die het toch niet lukt, moeten financiële hulp kunnen krijgen, zoals bijvoorbeeld heroïneverslaafden met methadon worden geholpen."

Jaarlijks sterven in Nederland ongeveer 20.000 mensen aan de gevolgen van roken. Tabak is bijna net zo verslavend als heroïne en cocaïne. In deze video leggen we uit waarom de meest dodelijke drug nog steeds legaal is:

Clean Air Nederland: hoge prijs niet voldoende

De overheid moet veel meer doen om mensen van het roken af te krijgen, vindt Clean Air Nederland.  Voorzitter Tom Voeten van Clean Air Nederland noemt de prijsverhoging 'een goed plan'. "Je ziet dat het een prikkel kan zijn om te stoppen, of voor jongeren om er niet aan te beginnen."

Maar de overheid zou minstens evenveel moeite moeten doen om het imago van roken te veranderen, zegt Voeten. "Het moet minder normaal worden. Je mag roken op terrassen, op festivals en evenementen: het is nog steeds heel gangbaar in het straatbeeld. Ook dat moet je veranderen om het aantal rokers terug te dringen."

Ook producenten van films en series moeten een 'realistischer' beeld geven van roken. "Je ziet nog steeds vooral knappe mannen en vrouwen roken, het wordt in beeld gebracht als een gezellige en rustgevende levensstijl. Dat is niet reëel." Je kunt personages wel laten roken, maar dan moet je ook laten zien dat ze er ziek van worden en sterven, vindt Voeten.

Een andere optie is om films en series waarin roken wordt genormaliseerd alleen toegankelijk te maken voor 18-plussers, omdat vooral jongeren beïnvloed raken door wat ze in beeld zien. Voeten vergelijkt nicotine met harddrugs. "Het is echt een zware verslaving."