Criminaliteit en asielzoekers: bestaat er een verband?
Na de gebeurtenissen in Duitsland en Zweden laait ook in Nederland de discussie over criminaliteit en asielzoekers op. Zeven vragen en antwoorden over wat we wel, en wat we niet weten over criminaliteit en asielzoekers.
1. Hoe vaak komen verkrachtingen door asielzoekers voor?
Dat is lastig te beantwoorden. Over criminaliteit onder asielzoekers zijn geen cijfers per delict openbaar. Er zijn wel cijfers beschikbaar over zedendelicten en allochtonen in het algemeen. Daar is ook onderzoek naar gedaan.
Maar het grootste deel van de allochtonen in Nederland is helemaal geen asielzoeker: zij zijn in Nederland geboren, maar hebben buitenlandse ouders, of kwamen naar Nederland om te werken. Die allochtonen zitten in een hele andere positie dan asielzoekers en ex-asielzoekers en komen bovendien uit andere landen.
2. Maar wat weten we dan wél over de criminaliteit onder asielzoekers?
Vorige maand is er een rapport verschenen van het SCP, WODC en WRR. Dit gaat over de vorige 'generatie' asielzoekers: mensen die tussen 1995 en 1999 naar Nederland zijn gekomen. Hierbij is geen onderscheid gemaakt naar de soort criminaliteit: winkeldiefstallen, inbraken en verkrachtingen worden allemaal op één hoop gegooid.
De ex-asielzoekers worden ongeveer drie keer zo vaak verdacht van misdrijven als autochtone Nederlanders. Dit cijfer blijft door de jaren heen min of meer stabiel. Aan de andere kant worden ex-asielzoekers juist iets minder vaak van misdrijven verdacht dan andere niet-Westerse allochtonen in Nederland.
3. Komt de oververtegenwoordiging door de cultuur van de asielzoekers?
Dat is voor de onderzoekers moeilijk te zeggen. Maar zij denken dat cultuur een stuk minder belangrijk is dan andere factoren. Zij wijzen erop dat veel asielzoekers jonge alleenstaande mannen met een uitkering zijn. En jonge alleenstaande mannen met een uitkering plegen vaak misdrijven.
Je zou daarom die jonge alleenstaande mannelijke asielzoekers met een uitkering willen vergelijken met jonge alleenstaande mannelijke autochtonen met een uitkering. Dat hebben de onderzoekers ook gedaan: zij corrigeren voor al deze factoren en kijken dan naar de mannen tussen 18 en 45 jaar.
4. Wat blijkt uit die gecorrigeerde vergelijking?
Iets heel opvallends: de ex-asielzoekers zijn minder vaak verdacht van misdrijven dan vergelijkbare autochtonen. Terwijl bij de andere groepen niet-Westerse allochtonen er nog steeds sprake is van een flinke oververtegenwoordiging, is daar bij de ex-asielzoekers geen sprake van.
"Sterker nog, er is sprake van een ondervertegenwoordiging van asielmigranten ten opzichte van autochtonen. Deze ondervertegenwoordiging in de verdachtencijfers is in de meeste gevallen statistisch significant", schrijven de onderzoekers.
5. Zijn er ook nog verschillen tussen landen van herkomst?
Ja, die zijn aanzienlijk. Zo waren de Somalische ex-asielzoekers meer dan vijf keer zo vaak verdacht als autochtonen, terwijl dat voor Afghanen minder dan drie keer is. Voor allebei de groepen geldt: de verschillen verdwijnen als je corrigeert voor leeftijd, geslacht, het hebben van een partner en uitkering. Onder Afghaanse ex-asielzoekers is er dan zelfs een flinke ondervertegenwoordiging.
Deze verschillen maken het lastiger om iets te zeggen over de huidige groep asielzoekers uit onder meer Syrië en Eritrea, omdat die landen bij de vorige generatie vrijwel nauwelijks vertegenwoordigd zijn.
6. En hoe zit het dan met het onderzoek naar verdachten van seksuele misdrijven en allochtonen?
Daaruit blijkt dat allochtonen in 2005 vaker van seksuele misdrijven werden verdacht dan autochtonen, maar dat er grote verschillen zijn tussen groepen allochtonen onderling. In 2014 was dat nog steeds zo. Mannen tussen de 18 en 45 van Antilliaanse herkomst worden het vaakst verdacht van seksuele misdrijven: meer dan vier zo vaak als autochtonen. Onder mannen van Turkse herkomst is het aantal verdachten 'slechts' twee keer zo hoog als onder autochtonen.
7. Het gaat steeds om 'verdachten' van misdrijven. Maar als je verdacht wordt, betekent dat toch niet automatisch dat je ook schuldig bent?
Dat klopt. Het komt doordat de criminaliteitscijfers uit de politiesystemen komen. En de politie gaat niet over veroordelingen, maar houdt bij wie verdachte is. Als je door de rechter wordt vrijgesproken van een misdrijf, moet je officieel uit die database verwijderd worden.
De onderzoekers van SCP, WRR en het WODC weten niet zeker of dat altijd gebeurt, daarom hebben ze het over verdachten. Maar in veel gevallen gaat het wel degelijk om mensen die ook echt een misdrijf hebben gepleegd. Ze schrijven: "Er valt veel voor te zeggen om de personen in deze database te typeren als geregistreerde 'daders'. Deze typering komt meer overeen met hun feitelijke status dan de term 'verdachte'."