Coronavirus slaat harder toe in zwakkere wijken: inwoners minder beschermd

Dat blijkt uit een analyse van de onderzoeksredactie van RTL Nieuws. Daarin zijn besmettings- en testcijfers van 39 wijken en stadsdelen in de vier grote steden vergeleken.

In veel wijken met een hoge besmettingsgraad, zoals Laak in Den Haag, Zuidoost in Amsterdam en Feijenoord in Rotterdam, wonen relatief veel inwoners met een lage sociaaleconomische status. Het gaat daarbij bijvoorbeeld om armere en lageropgeleide gezinnen. Ook wonen in die wijken relatief veel migranten.

Positieve testen per 100.000 inwoners per stadsdeel

Geen verrassing

Niet elke wijk met een achterstand wordt even hard getroffen, zo toont bijvoorbeeld het Utrechtse Overvecht aan. Maar dat over het algemeen de zwakkere wijken harder getroffen worden, is voor veldepidemioloog Arnold Bosman geen verrassing. "Je ziet in andere landen ook dat dit soort wijken bovengemiddeld slechter scoren."

Volgens Bosman kunnen bijvoorbeeld financiële overwegingen ervoor zorgen dat mensen minder beschermd zijn. "Het dragen van een mondkapje is een advies, maar je moet wel zelf een mondkapje aanschaffen. Dat kost geld en dus kiezen mensen er voor om het niet te doen."

Ongunstige leefomstandigheden

Bijzonder hoogleraar gezondheidsverschillen Maria van den Muijsenbergh ziet dat inwoners van zwakkere wijken vatbaarder zijn voor kwalen. "We weten dat in die wijken veel mensen wonen die door ongunstige leefomstandigheden een grotere kans hebben op alle soorten ziektes. Dus ook op corona."

Mensen leven bijvoorbeeld dichter op elkaar en in grotere huishoudens. Bovendien hebben ze vaker banen waarbij thuiswerken niet mogelijk is. Daardoor zijn ze minder goed beschermd, stelt de hoogleraar.

Volgens Van den Muijsenbergh is het niet zo dat het virus inwoners van deze wijken niets kan schelen. "Integendeel. We hebben het idee dat er juist extra veel angst leeft voor corona. Deze mensen hebben een veel grotere kans dat een coronabesmetting veel ernstiger verloopt, omdat ze vaker al bijkomende ziektes hebben als overgewicht of hart- en vaatziekten." 

'Buiten de boot'

Toch ziet huisarts Yolanda Jansen in haar praktijk in de Rotterdamse wijk Feijenoord dat niet iedereen de voorschriften juist hanteert. "We vragen mensen om niet te komen met klachten en een mondkapje te dragen. Toch lopen hier dagelijks nog mensen hoestend en proestend binnen."

Volgens Jansen is het in de meeste gevallen geen onwil, maar weten mensen niet meer welke regels nou gelden. Het komt volgens haar mede doordat het steeds veranderende beleid niet eenvoudig meer te volgen is. Ze signaleert daarnaast ook een duidelijke kloof tussen arm en rijk.

"Inwoners laten hier de boodschappen niet bezorgen. Dat is te duur. Dus is de supermarkt vol. En een auto om mee naar een teststraat een flink eind verderop te rijden is er vaak niet. De overheid heeft hier te weinig oog voor. Deze mensen vallen steeds meer buiten de boot."

'Als mensen regels overtreden, spreek ik ze aan'

Siegmien Nagi uit de Rotterdamse wijk Feijenoord dacht in mei van dit jaar 'gewoon' een griepje te hebben opgelopen. Tien dagen later werd ze met de ambulance naar het ziekenhuis gebracht en bleek het corona. 

"Nu zou ik meteen de huisarts hebben gebeld. Het is een vreselijke ziekte." De 41-jarige Rotterdamse is het virus kwijt, maar is nog altijd niet de oude. Waar ze het virus op heeft gelopen weet ze niet. "Ik hield me goed aan de maatregelen, dus het moet op een plek als de supermarkt zijn geweest."

Haar eigen nare ervaring zet ze nu in om anderen in haar omgeving te waarschuwen. "'Als ik nu mensen zie die de regels overtreden, spreek ik ze aan om mijn ervaringen te vertellen. Daar schrikken ze van. Maar deze ziekte gun je niemand, daarom: houd je aan de regels."

Testratio per stadsdeel Amsterdam

25 procent testen positief

Naast dat besmettingscijfers in de zwakkere wijken hoger zijn, valt ook op dat inwoners zich minder vaak laten testen. Het aantal afgenomen testen per 100.000 is bijvoorbeeld in het Haagse Laak en het Amsterdamse Nieuw-West en Zuidoost veel lager dan gemiddeld in die steden. 

En als er wel getest wordt, is het dus ook vaak raak. Zo bleken afgelopen week 263 van de 1069 inwoners van Amsterdam Zuidoost die zich liet testen positief. Bijna 25 procent. In de rest van Amsterdam was het 16,5 procent, in heel Nederland 9 procent.

"Dat soort cijfers wil je niet", reageert veldepidemioloog Arnold Bosman. "Je wilt dat het aantal mensen dat positief test lager is dan 5 procent. Liever nog tussen de 1 en 2 procent." Hij ziet graag dat testmogelijkheden worden uitgebreid. "In Frankrijk ligt de drempel om je te laten testen veel lager. Bij elke apotheek kun je je laten testen."

Meer onderzoek

Van den Muijsenbergh pleit daarnaast voor meer onderzoek naar de exacte oorzaken van de verschillen, zodat die waar mogelijk kunnen worden aangepakt. "Mijn vingers jeuken als ik deze cijfers zie."

Volgens haar is het op dit moment belangrijk dat er duidelijke informatie wordt gedeeld in begrijpelijke taal. "En zorg dat er goede ondersteuning is voor mensen die financieel in de problemen komen. Neem de angst voor schulden weg. Zorg dat dat geen obstakel vormt."

Verantwoording

Voor bovenstaande vergelijking zijn cijfers verzameld bij de vier GGD's waar de grote steden onder vallen. Voor Amsterdam en Den Haag zijn per stadsdeel cijfers verzameld van zowel het aandeel positieve testen als het totaal afgenomen testen. Voor Rotterdam en Utrecht gaat het  alleen om het aandeel positieve testen per wijk.

Om de wijken onderling te kunnen vergelijken zijn de meest recente beschikbare cijfers voor alle steden gebruikt. Het gaat daarbij om cijfers over de weken 36 en 37. Voor het testratio is afzonderlijk gekeken naar alle beschikbare data voor de stadsdelen in Den Haag en Amsterdam.