Waarom de uitslag van één stembureau in Woerden interessanter is dan die van heel Amsterdam

Dat blijkt uit een analyse van RTL Nieuws. Na het lezen van dit artikel weet je op welke gemeenten je extra goed moet letten tijdens de uitslagenavond. En je komt erachter hoe gemiddeld er eigenlijk in je eigen gemeente is gestemd bij voorgaande verkiezingen. 

De Tweede Kamer vormt straks een afspiegeling van de stemmen van kiezers in het hele land, maar ons land kent vele uithoeken. Zo zijn er per gemeente flinke verschillen in stemgedrag van inwoners. Dat heeft overigens niet meteen veel te maken met de ligging van een gemeente.

Wel spelen leeftijd, het opleidingsniveau of de geloofsovertuiging van inwoners een belangrijke rol. Als Urk Nederland in het klein zou zijn, zou de SGP verreweg de grootste partij zijn geweest bij voorgaande verkiezingen. Amsterdammers stemmen dan weer veel linkser dan gemiddeld.

Als op de uitslagenavond de stemresultaten van Schiermonnikoog of Rozendaal als eerste binnenkomen, is het dan ook goed om te weten dat die gemeenten historisch gezien niet zoveel zeggen over de verhoudingen landelijk. Net zoals dus Urk of Amsterdam. Die twee gemeenten behoren op basis van de laatste drie Tweede Kamerverkiezingen tot de meest afwijkende van de landelijke uitslag.

Wanneer moet je dan wel je oren spitsen? Nou, bijvoorbeeld als de uitslag van de gemeente Apeldoorn wordt aangekondigd. Of die van Gorinchem, Nieuwegein of Wijk bij Duurstede. Qua stemgedrag zijn dat de gemeenten waarvan de inwoners het dichtst bij de landelijke uitslag stemmen. 

Het is niet gek dat elke gemeente afwijkt en dat zelfs in de meest gemiddelde gemeente Apeldoorn de zetelverdeling er net iets anders uit zal zien dan de uiteindelijke verdeling in het land. Zoals de gemiddelde Nederlander niet bestaat, zo bestaat er ook geen gemiddelde gemeente. Maar dus wel een paar die daar dicht in de buurt zitten.

Peilbureaus, zoals Ipsos, die op verkiezingsdag met een exitpoll zo snel mogelijk een inschatting willen maken van de uitslag kijken niet alleen naar de meest gemiddelde gemeenten, maar ze enquêteren vooral ook bij de meest gemiddelde stembureaus. Zo zou het goed kunnen dat de peilers op verkiezingsdag te vinden zijn bij de Maranathakerk in Woerden, De Rustmaat in Huizen of in Wijkcentrum de Pit in Goes. Dit waren op basis van de vorige Tweede Kamerverkiezingen in 2021 namelijk de meest gemiddelde stembureaus.

Als we de stemverhouding in de Woerdense Maranathakerk omrekenen naar 150 zetels zien we dat het zetelaantal van liefst 9 partijen exact overeenkomt met de landelijke uitslag.

Geen enkele linkse zetel

Voor het meest afwijkende stembureau tijdens voorgaande verkiezingen moeten we afreizen naar het Zeeuwse Oostdijk. Nergens weken de keuzes meer af dan in het dorpshuis in Oostdijk. Opmerkelijk genoeg is de naam van het dorpshuis, 'Apeldoorn', gelijk aan dat van de meest gemiddelde gemeente. Maar qua stemgedrag zijn die dus niet te vergelijken.

Op de tweede en derde plek in de ranglijst van meest afwijkende stembureaus staan het gemeentehuis en de Johannes Calvijnschool op Urk. Op basis van het stemgedrag in Oostdijk en de twee bureaus op Urk zou de SGP de absolute meerderheid halen in zetels en zouden D66, GroenLinks, de PvdA, de SP, de Partij voor de Dieren, DENK, Volt, 50PLUS en BIJ1 allemaal geen enkele zetel behalen.

Verantwoording

Voor het berekenen van de meest gemiddelde gemeenten en stembureaus is gebruik gemaakt van cijfers van De Kiesraad. Per gemeente en stembureau is het percentage stemmen per partij vergeleken met het percentage dat landelijk is gehaald. De opgetelde verschillen leveren een afwijkingsscore op. Is die laag, dan is in een gemeente of op een bureau gemiddelder gestemd. 

Bij gemeenten is de berekening gedaan voor de laatste drie Tweede Kamerverkiezingen (2012, 2017 en 2021) en de uitslagen zijn omgerekend naar de huidige gemeenten. Bij stembureaus is alleen gekeken naar de laatste verkiezingen in 2021.