Zware auto's veiliger voor bestuurder, niet voor fietser: aanrijding vaker dodelijk
Onze auto's worden steeds groter en zwaarder. En het worden er meer. Voor inzittenden is dat veiliger, maar voor fietsers en voetgangers niet, blijkt uit onderzoek van RTL Nieuws. De kans op een dodelijke afloop na een aanrijding met een zware auto is 20 procent hoger dan gemiddeld. Experts maken zich zorgen en pleiten voor maatregelen. "Ongelofelijk dat we dit met z’n allen laten gebeuren."
De politie ziet de laatste jaren meer aanrijdingen van auto's waarbij fietsers en voetgangers gewond raken of overlijden. Bij de zwaarste auto's is het aantal zelfs verdubbeld, ontdekte RTL Nieuws. De onderzoeksredactie analyseerde daarvoor ruim 50.000 aanrijdingen tussen auto's en fietsers en voetgangers die sinds 2018 zijn geregistreerd door politie en Rijkswaterstaat.
Tussen 2018 en 2023 nam het aantal aanrijdingen waarbij fietsers of voetgangers gewond raakten of kwamen te overlijden toe met 27 procent. Bij auto's zwaarder dan 1500 kilogram is zelfs bijna sprake van een verdubbeling.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Deels is die toename te verklaren doordat er steeds meer zwaardere auto’s rondrijden in Nederland. Maar RTL Nieuws ontdekte ook dat een aanrijding met een zware auto 20 procent vaker leidt tot een dodelijke afloop voor fietsers of voetgangers.
Hoogleraar Marco te Brömmelstroet van de Universiteit van Amsterdam, ook wel de fietsprofessor genoemd, onderschrijft de cijfers en maakt zich ernstige zorgen. "Ongelofelijk dat we dit met z’n allen laten gebeuren. Het is een bevestiging van iets wat we ons al heel lang zorgen over maken in de wereld van verkeersveiligheid, maar iets waar we gek genoeg maar heel weinig actie op hebben ondernomen."
"Auto's zijn natuurlijk in heel veel gevallen een stuk groter geworden door veiligheidseisen die we zijn gaan stellen. Ze zijn vaak veiliger geworden voor de mensen die in die auto zitten", stelt de hoogleraar. "Maar we zien dus in de data dat ze echt veel onveiliger zijn geworden voor de mensen eromheen. Voor voetgangers en fietsers."
Enorme impact
De impact van een aanrijding – ook zonder dodelijke afloop – kan namelijk enorm zijn. Dat ziet ook revalidatiearts Anna Zielman-Blokhuis van de Sint Maartenskliniek in Nijmegen. Ze ziet hoe mensen door botbreuken of hersenletsel moeite hebben met bewegen of zelfs hun dag niet meer gestructureerd in kunnen vullen.
"Het zijn mensen die bijvoorbeeld werkten, kinderen hadden en die ineens helemaal worden teruggeworpen. En zelfs de basale dingen zoals wassen en aankleden niet meer zelf kunnen doen."
"Als ik dan die cijfers hoor, dan schrik ik ervan. En dan denk ik aan die jonge mensen hier die vol in het leven stonden en wiens leven nooit meer hetzelfde is. En dan denk ik dat elke persoon meer er gewoon één te veel is."
'Autobesitas'
Te Brömmelstroet ziet in de conclusies van het onderzoek nog meer redenen om aandacht te vragen voor het gevaar van het uitdijende wagenpark voor fietsers en voetgangers. De fietsprofessor spreekt over 'autobesitas'.
De best verkochte nieuwe auto in 1990, de Opel Kadett, was meer dan 1000 kilo lichter dan de best verkochte auto in 2024, de Tesla Model Y.
"We moeten iets gaan doen tegen de toename van dit gevaar voor de mensen in de openbare ruimte van onze steden", stelt Te Brömmelstroet. Volgens hem zijn er meerdere oplossingen mogelijk.
"We kunnen zorgen dat dit soort zware auto's simpelweg niet worden toegelaten op de weg. Maar je ziet al dat steden ook zelf stappen gaan nemen en zeggen: dit soort grote auto's willen we liever niet in onze steden hebben." Zo zijn de parkeertarieven voor grote zware auto's in Parijs hoger en worden dergelijke auto's bij overtredingen zwaarder beboet in Frankfurt.
Volgens de UvA-professor wordt er ook in Nederlandse steden nagedacht over maatregelen. "Ik denk dat het met het oog op deze data duidelijk is dat we die ontwikkeling moeten versnellen."
Snelheidsbeperkingen zouden mogelijk kunnen helpen. Uit de analyse van RTL Nieuws blijkt namelijk dat het risico op een dodelijke aanrijding met zware voertuigen op wegen met een maximumsnelheid van 30 kilometer per uur de helft lager zijn dan op 50-wegen. Bij auto’s onder de 1500 kilo is dat verschil 13 procent.
Minister tegen hogere parkeertarieven
In een reactie laat minister Barry Madlener van Infrastructuur en Waterstaat weten dat aan elk verkeersslachtoffer een 'intriest verhaal' hangt. "Mijn ministerie vindt dat voertuigen veilig moeten zijn."
De minister stelt dat onderzoek van de Stichting Wetenschappelijk Onderzoek Verkeersveiligheid uitwijst dat het effect van zware voertuigen verschilt. "Ze zijn vaak veiliger voor de inzittenden, ze veroorzaken meestal meer schade bij bijvoorbeeld fietsers en voetgangers, tegelijkertijd zijn ze minder vaak betrokken bij ongevallen."
De minister neemt vooralsnog zelf geen maatregelen en stelt dat overheden, zoals gemeenten, gaan over het invoeren van 30km-zones of hogere parkeertarieven voor zware auto's. "Ik ben overigens geen voorstander van het invoeren van hogere parkeertarieven, aangezien die al erg hoog zijn."
Verantwoording
Voor dit onderzoek heeft RTL Nieuws gegevens gebruikt van Rijkswaterstaat. Zij verzamelen gegevens die de politie registreert bij verkeersongevallen. RTL Nieuws heeft op basis van openbare data een selectie gemaakt van alle ongevallen tussen 2018 en 2024 waarbij maximaal 1 personenauto en 1 of meerdere fietsers of voetgangers betrokken waren. Ongevallen waarbij is genoteerd dat de auto stilstond zijn buiten beschouwing gelaten.
Bij de resterende dataset van 51.507 ongevallen zijn bij Rijkswaterstaat extra gegevens opgevraagd over de betrokken auto’s, waaronder het lengte, breedte, hoogte, gewicht, de datum van eerste toelating, merk en type. Op basis van het gewicht van de auto zijn ongevallen vervolgens uitgesplitst.
Voor het berekenen van het risico op een dodelijk ongeval is gebruik gemaakt van een methodiek van het Belgische verkeersinstituut VIAS. Daarbij is het totaal aantal dodelijke ongevallen per categorie gedeeld door het totaal aantal geregistreerde ongevallen en vermenigvuldigt met 1000. De uitkomst is het zogeheten ernstcijfer. Dat cijfer is bij zwaardere voertuigen (+1500 kilogram) 20 procent hoger dan gemiddeld.
De basis voor de analyse van RTL Nieuws zijn alle ongevallen die Rijkswaterstaat heeft geregistreerd in het Bestand geregistreerde ongevallen Nederland (BRON). Niet elk ongeluk komt in die registratie naar voren, omdat er bijvoorbeeld geen politie ter plaatse was of geen rapport over is opgemaakt.