Geen witte kerst? Jammer voor ons, maar fijn voor deze wintervogels
De kerstdagen zijn dit jaar nat en grijs – niet zo gezellig als een witte kerst, maar wel goed nieuws voor ijsvogels en winterkoninkjes. Hoewel hun naam anders doet vermoeden, zijn die vogels geen fan van vrieskou.
Een aantal jaren geleden ging het behoorlijk slecht met ijsvogels en winterkoninkjes: door meerdere strenge winters achter elkaar waren er nog maar weinig over. Maar sindsdien zijn de winters zacht geweest en explodeerden de aantallen.
Volgens ijsvogelexpert Jelle Harder is de naam van de ijsvogel behoorlijk misleidend: "Als het vriest, is dat juist slecht nieuws voor een ijsvogel. Als sloten bevriezen kan hij namelijk geen vis meer vangen. In een strenge winter kan 70 à 80 procent van de ijsvogels doodgaan."
Niet naar het zuiden
IJsvogels en winterkoninkjes vliegen als het koud wordt niet naar het zuiden, maar blijven het hele jaar in Nederland. Harder: "Het voordeel daarvan is dat ze geen gevaar lopen bij die trek naar het zuiden. Ze blijven in een gebied dat ze goed kennen."
Is er een milde winter, dan groeit het aantal ijsvogels rap. "Een broedpaar krijgt zo'n vijf jongen per nest", legt Harder uit, "en ze broeden twee keer in een jaar, soms zelfs drie keer. Als je met vijftig broedparen begint, heb je in een jaar tijd dus zo duizend jongen."
De vogels herstellen zich dus snel: waren er in 2012 nog maar honderd broedparen in heel Nederland, dit jaar zijn er alleen in het Gooi, het gebied waar Harder werkt, al bijna negentig paren geteld.
Geen zeldzame vogel meer
"De ijsvogel is zeker geen zeldzame vogel meer", zegt Harder. "Hij komt in heel Nederland voor. Bekende plekken zijn bijvoorbeeld Limburg, waar hij langs snelstromende beken leeft, en in het oosten van het land. Maar ook in Noord-Holland zijn tegenwoordig veel ijsvogels te vinden."
Wie een ijsvogel wil zien, kan het beste aan vogelaars uit de buurt vragen waar ze veel voorkomen, zegt Harder. "En je moet natuurlijk weten hoe hij eruitziet, maar ook hoe hij klinkt. Meestal hoor je een ijsvogel namelijk eerder dan je hem ziet."
Luister hier hoe een ijsvogel klinkt.
Waarom heet een ijsvogel een ijsvogel?
Een ijsvogel houdt niet van ijs. Waarom heet hij dan zo? Er zijn twee verklaringen voor de misleidende naam van de ijsvogel, zegt Harder.
"De eerste verklaring is dat je een ijsvogel in de zomer lastig ziet, omdat er dan veel begroeiing is. Als het vriest, gaan ijsvogels vaak bij een wak in het ijs zitten. Dan kun je hem dus makkelijk zien. Vandaar de associatie met ijs."
Een andere mogelijke verklaring heeft te maken met het Duitse woord 'Eisen', wat 'ijzer' betekent. Harder: "De vogel zou vroeger een Eisenvogel hebben geheten, omdat zijn kleur aan blauw staal doet denken, en de rode kleur op zijn buik aan roest."