Volgt Timmermans Juncker op? 'Er is een klein kansje'
De PvdA van Frans Timmermans is in Nederland de absolute winnaar van de Europese verkiezingen, maar de kans dat hij zijn droombaan als opvolger van Juncker binnenhaalt, is klein. De hordes die hij moet nemen zijn hoog en talrijk, maar helemaal kansloos is hij niet. "Het kan dat hij nog komt bovendrijven."
Timmermans is spitzenkandidaat namens de Progressieve Alliantie van Socialisten en Democraten (S&D), de sociaaldemocratische fractie in het Europees Parlement. Dat betekent dat hij door die fractie vooruitgeschoven is als mogelijke voorzitter van de Europese Commissie.
Elke fractie heeft één of meerdere spitzenkandidaten. En omdat de christendemocratische Fractie van de Europese Volkspartij (EVP) ondanks verlies de grootste is geworden is de kans groot dat die fractie de nieuwe voorzitter levert.
Manfred Weber
Daardoor lijkt de spitzenkandidaat van de EVP, de Duitser Manfred Weber, de meest voor de hand liggende kandidaat om namens het parlement als nieuwe voorzitter van het Europees Parlement naar voren geschoven te worden.
De grootste familie van Europese politieke partijen in het Europees parlement, mag een kandidaat aanwijzen om Juncker op te volgen. Weber claimt dus dat hij de nieuwe voorzitter van de Europese Commissie zal worden.
Regeringsleiders beslissen mee
Maar zelfs met bovenstaande verkiezingsuitslag is dat nog lang niet zeker. Want de regeringsleiders van de lidstaten hebben ook een stem in het proces en trappen al op de rem.
"Hoho, dat zullen we nog wel eens zien, zo gemakkelijk gaat dat niet, is het geluid dat onder ander Rutte en Macron al hebben laten horen", vertelt politiek verslaggever Fons Lambie.
Als de regeringsleiders Weber niet willen, kan Timmermans weer in beeld komen. "Als het hem lukt om een coalitie te smeden met de liberalen en de Groenen, dan komt hij misschien weer bovendrijven", zegt Lambie.
Strijd om topfuncties
De opvolging van Juncker wordt onderdeel van een grote Brusselse puzzel, die weken en mogelijk zelfs maanden in beslag kan nemen. Helemaal eindeloos is de procedure overigens niet, want de nieuwe commissie begint op 1 november en de voorzitter moet wel voor die tijd benoemd zijn.
Wat het tot een ingewikkeld politiek spel maakt, is dat het niet alleen om de functie van commissievoorzitter gaat, maar dat er nog vier topfuncties te verdelen zijn.
Met de vijfjaarlijkse wissel van de macht in Brussel wordt ook gezocht naar opvolgers voor:
- Mario Draghi, de voorzitter van de Europese Centrale Bank.
- Donald Tusk, voorzitter van de Europese Raad.
- Frederica Mogherini, Hoge vertegenwoordiger van de Unie voor buitenlandse zaken en veiligheidsbeleid.
- Antonio Tajani, voorzitter van het Europees Parlement.
Die laatste functie wisselt om de tweeënhalf jaar en wordt altijd verdeeld tussen de twee grootste twee partijen van het parlement.
Kabinetssteun
Over de andere functies start vanaf morgen een machtstrijd die weken, zoniet maanden in beslag kan nemen.
Morgen is de eerste Europese top, waarin de regeringsleiders de gevolgen van de verkiezingsuitslag zullen bespreken. Dan wordt een begin gemaakt met wie welke post krijgt. Die puzzel moet worden gelegd. Als Timmermans daar als gedroomde kandidaat naar voren komt, dan zal het Nederlandse kabinet dat steunen, vertelt Lambie.
Maar niet oneindig
Maar als het hem niet lukt, dan is Timmermans niet automatisch verzekerd van een baan als Eurocommissaris, als hij dat al zou willen. Voor de verkiezingen zei Timmermans namelijk dat hij geen interesse zou hebben in een tweede plek in de commissie.
En ook de steun uit Den Haag voor Timmermans is niet onuitputtelijk, hoort Lambie van bronnen. "De PvdA heeft niets te klagen over de verdeling van prominente posten", zegt een Haagse bron, verwijzend naar het voorzitterschap van de Tweede Kamer.
Discussie
Daar komt nog bij dat Timmermans' ambities als hij commissievoorzitter zou worden geheid voor discussie gaan zorgen in Nederland, vertelt Adriaan Schout, coördinator Europa bij Clingendael.
"Nederland wil een rem op de 'ever closing union'", zegt hij, verwijzend naar de ambitie van sommige Europese politici om de EU steeds dichter met elkaar te verweven.
Timmermans is hier wel een voorstander van en heeft ook ambitieuze plannen op het gebied van klimaat en de sociale agenda, legt Schout uit. "Dan zouden we een commissaris of misschien zelfs voorzitter krijgen die niet op de Nederlandse lijn zit."
De flanken hebben gewonnen
Die tegenstelling tussen de uitslag voor de Europese verkiezingen en de zittende regeringen is ook te zien in bijvoorbeeld Italië, Frankrijk en Duitsland. In de eerste twee landen wonnen rechtse partijen, in Duitsland de Groenen.
"De flanken hebben gewonnen en die scherpe fragmentatie tussen het parlement en de lidstaten gaat een conflict opleveren de komende vijf jaar", verwacht Schout.
"Grote vraag: gaan we wat meer debat zien de komende jaren?", zegt Lambie. Bij de liberalen en de groenen heerst nu een gevoel van 'eindelijk, dit geeft ons kans om eens een stempel te drukken op het beleid de komende jaren'.
Het kersverse Europarlement vergadert op 2 juli voor het eerst in de nieuwe samenstelling.