Notulen ministerraad: niet geven informatie aan Kamer en klagen over kritische Kamerleden
De notulen van de ministerraad over de toeslagenaffaire, die vanavond werden vrijgegeven, tonen hoe het kabinet besloot om gevraagde informatie niet te geven aan de Tweede Kamer en compensatie voor gedupeerden te beperken. Ook werd er geprobeerd kritische Tweede Kamerleden een toontje lager te laten zingen. De notulen werden vrijgegeven na publicatie van RTL Nieuws.
Uit de vanavond vrijgegeven notulen blijkt dat er zorgen in het kabinet bestonden over het niet-verstrekken van informatie aan de Tweede Kamer. Minister van Justitie Grapperhaus uitte op 14 november 2019 'zijn zorgen over het niet verstrekken van een feitenrelaas en wijst erop dat de motie-Omtzigt met Kamerbrede steun is aangenomen'.
"De vraag is of de staatssecretaris hiermee wegkomt", zei Grapperhaus volgens de notulen. Grapperhaus bood aan om, samen met minister Wopke Hoekstra (ook CDA), mee te denken over een manier waarop het kabinet de Tweede Kamer tevreden kon stellen zonder alle informatie over de toeslagenaffaire te verstrekken waar de Kamer om had gevraagd.
Hij bood aan om 'samen met minister Hoekstra mee te denken over een wijze waarop kan worden gesteld dat voorliggende kabinetsreactie tevens een feitenrelaas bevat'.
Klagen over Kamerleden
Ook wordt duidelijk dat verscheidene ministers klaagden over kritische Kamerleden van coalitiefracties, onder wie Pieter Omtzigt van het CDA en Helma Lodders van de VVD. Zoals tijdens de ministerraad op 12 juli 2019. D66-minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken nam daarin het voortouw en kreeg bijval van premier Mark Rutte, CDA-minister Wopke Hoekstra van Financiën en D66-vicepremier Kajsa Ollongren.
Koolmees merkte op dat Omtzigt en Lodders rond de toeslagenaffaire een 'gezamenlijke strijd' voerden samen met SP-Kamerlid Renkse Leijten tegen toenmalig staatssecretaris Menno Snel van Financiën, zijn partijgenoot. "Spreker toont zich hierover zeer ontstemd, omdat de rol van de twee coalitiefracties weinig behulpzaam is bij het oplossen van de onderliggende problemen", valt te lezen in het vrijgegeven gespreksverslag.
Fons Lambie: 'Veel geklaag, weinig actie'
"Na tientallen pagina's notulen blijkt: veel geklaag, maar weinig actie over compensatie en transparantie", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Op een aantal momenten besloot de ministerraad om de Kamer de gevraagde informatie niet te geven en compensatie beperkt te houden. Deze koers zorgde ervoor dat de toeslagenaffaire nog langer duurde."
"Overigens zijn dit niet álle notulen over de toeslagenaffaire: zo is in de ministerraad op 6 december 2019 ook nog gesproken over de toon in het debat en de informatiepositie van de Kamer. Die notulen worden nu niet openbaar, want het kabinet publiceert alleen de notulen die zijn verstrekt aan de parlementaire onderzoekscommissie."
"De VVD kan opgelucht ademhalen. De afgelopen verkiezingscampagne kreeg Mark Rutte veel verwijten over de bestuurscultuur en transparantie (de 'Rutte-doctrine') maar uit deze notulen blijkt dat alle ministers van alle coalitiepartijen van Rutte-III hebben meegewerkt. Verschillende CDA-ministers, maar ook bewindslieden van D66 en de ChristenUnie, wilden de Kamer geen informatie geven en klaagden over de tegenmacht van het parlement."
"De vraag is wat dit gaat betekenen voor de verhoudingen in het CDA: uit de notulen blijkt dat Omtzigt werd tegengewerkt door CDA-ministers. Dat wist Omtzigt al langer – de tegenwerking is een van de redenen dat hij thuiszit. Het is de vraag of de positie van Hoekstra verder onder druk komt te staan: in het CDA broeit het en is de vraag of de partij wel moet deelnemen aan een nieuw kabinet onder leiding van Mark Rutte."
"D66-leider Kaag komt slechts een keer voor in de stukken: zij neemt het juist op voor de kritische Kamerleden. Door deze notulen komt Kaag niet in de problemen, al zitten andere D66-bewindslieden wel met hun vingers tussen de deur: ook daar veel geklaag over de kritische Kamer. Dat geldt ook voor de ChristenUnie, wiens ministers de kabinetskoers ondersteunden om geen of weinig informatie te verstrekken."
Profileren
Zelf had Koolmees ook wat te klagen over VVD-Kamerlid Dennis Wiersma, die hem kritisch bejegende over uitvoeringsproblemen bij het UWV. "Het is wenselijk dat leden van de raad betreffende woordvoerders van gelijke politieke huize hierop aanspreken", staat in de notulen te lezen.
Rutte 'kan zich vinden in de inbreng van minister Koolmees'. Hij 'toont weinig begrip voor woordvoerders van coalitiefracties die zich in de media trachten te profileren en laat weten in de richting van mevrouw Lodders reeds het belang van eenheid binnen de coalitie te hebben benadrukt'.
Sensibiliseren
Ook Hoekstra sloot zich aan bij Koolmees. Hij liet optekenen dat de relatie tussen het kabinet en de coalitiefracties in de Tweede Kamer 'ingewikkeld te noemen' was. Hij zei ook dat door hem en vicepremier Hugo de Jonge 'veel tijd en energie is gestoken in het sensibiliseren van de heer Omtzigt, met overigens beperkt succes'.
Hoekstra stoorde zich met name aan de suggestie van Omtzigt dat ambtenaren op zijn eigen ministerie van Financiën 'incompetent' zouden zijn.
Kaag had minder moeite
VVD-minister Cora van Nieuwenhuizen van Infrastructuur had in die periode ook moeite met Kamerleden die haar aanvielen op problemen bij het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (CBR). Zij merkte daarover op dat het 'in geen geval' acceptabel is dat 'coalitiefracties een scherper standpunt innemen dan oppositiefracties'. Premier Rutte was het daarmee eens, zo blijkt uit de notulen.
Huidig D66-leider Sigrid Kaag had 'minder moeite' met Kamerleden van coalitiepartijen die 'zich openlijk tegen het kabinet afzetten'. Zij noemde het 'in een democratie een gezond teken dat er fel wordt gedebatteerd, ook door leden van de coalitiefracties'. Kaag zei daar wel bij dat het debat 'binnen bepaalde kaders' moest plaatsvinden en opperde dat daar misschien afspraken over konden worden gemaakt met de fractievoorzitters.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
De 10 opmerkelijkste passages uit de notulen:
Etnisch profileren heet bij de Belastingdienst gebruik tweede nationaliteit
Pagina 4 en 5, notulen 24 mei:
"Staatssecretaris Snel antwoordt dat de term etnisch profileren niet door de Belastingdienst wordt gehanteerd, maar in plaats daarvan wordt dit het gebruik van de tweede nationaliteit genoemd. De Belastingdienst dient zich aan de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) te houden. De Belastingdienst dient echter vast te stellen of de aanvrager van een toeslag Nederlander is, voordat een toeslag kan worden uitgekeerd. De Belastingdienst heeft echter wel de gegevens over een tweede nationaliteit steeds in de systemen ingeladen. Geconstateerd zij dat deze informatie niet wordt gebruikt door de Belastingdienst, er is nooit naar afkomst gekeken, maar de vraag wel is gerezen waarom deze informatie dan wordt bijgehouden. Dit vraagstuk zal door de heer Donner ook in het onderzoek worden betrokken."
Geen precedentwerking tegemoetkoming slachtoffers
Pagina 7, notulen 7 juni 2019:
Over staatssecretaris Snel: "Spreker zal desalniettemin op zoek gaan naar mogelijkheden om deze mensen tegemoet te komen, met inachtneming van de regels. Daarbij zal worden gepoogd om precedentwerking richting andere dossiers zoveel mogelijk te beperken."
Getroffen mensen onterecht in de hoek, veelal Turkse gemeenschap
Pagina 7, notulen 7 juni 2019:
Over staatssecretaris Snel: "Het lijkt erop dat de getroffen mensen onterecht in de hoek zijn geplaatst op basis van verdachtmakingen en dat de Belastingdienst meer dan zes jaar lang is doorgedenderd op hetzelfde pad. Daarbij speelt dat de mensen veelal uit de Turkse gemeenschap komen. De term etnisch profileren lijkt te ver te gaan, maar er is wel het nodige uit te leggen."
Coalitiefracties worden gevraagd minder fel te zijn
Pagina 10, notulen 14 juni 2019:
"Staatssecretaris Snel weet zich gesteund door de coalitiefracties. Niet uitgesloten kan echter worden dat de komende jaren vaker problemen zullen worden geconstateerd met betrekking tot toeslagen. De reactie in de Tweede Kamer kan in dit geval fel worden genoemd. Het zou helpen als die in een eventueel volgend geval minder fel zou zijn van de kant van in ieder geval een woordvoerder van de coalitiefracties. Dit is besproken met betrokken leden van de coalitiefracties. Hopelijk kan een herhaling worden voorkomen. Minister Slob toont zich verbaasd over de reactie in de Tweede Kamer en wijst erop dat de reactie raakte aan de integriteit van staatssecretaris Snel. De staatssecretaris heeft met oog voor de getroffen mensen gezocht naar oplossingen en werd met deze reactie geen recht gedaan. Dit type reactie dient in de toekomst zo veel mogelijk te worden voorkomen. Minister Schouten sluit zich hierbij aan en merkt op dat de coalitiefracties regelmatig in vertrouwen worden ingelicht. Bij deze reactie rijst de vraag wat nog vertrouwelijk kan worden gedeeld. De minister-president toont zich ontstemd over de reactie op 9 en 10 juni 2019. De vraag is of dit type reactie in de toekomst geheel kan worden voorkomen."
Geen onbedachtzame reacties coaltiefracties
Pagina 11, notulen 14 juni:
"Minister Koolmees schaart zich achter de analyse dat elk specifiek geval een eigen benadering vereist. Het is wel van belang dat de coalitiefracties zich medeverantwoordelijk voelen voor het beleid en zich niet laten verleiden tot onbedachtzame reacties. De overkoepelende aanpak kan worden gebruikt als aanleiding om het gesprek hierover te voeren met de coalitiefracties.
Sensibiliseren van Kamerlid Pieter Omtzigt
Pagina 12, notulen 12 juli 2019:
"Minister Hoekstra sluit zich aan bij minister Koolmees en laat weten dat de relatie tussen het kabinet en de coalitiefracties in de Tweede Kamer ingewikkeld te noemen is. Opgemerkt zij dat door minister De Jonge en spreker veel tijd en energie is gestoken in het sensibiliseren van de heer Omtzigt, met overigens beperkt succes. De suggestie van de heer Omtzigt dat ambtenaren van het ministerie van Financiën incompetent zijn, zijn overigens bij spreker niet in goede aarde gevallen. Daarbij zij opgemerkt dat dergelijke acties ook tegenreacties bij leden van andere coalitiefracties op andere terreinen uitlokken. Het is uiteraard van belang een dergelijke vicieuze ontwikkeling zoveel mogelijk tegen te gaan. Het voorgaande compliceert het kabinetsbeleid zeer. Ten aanzien van het functioneren van de Belastingdienst licht spreker toe persoonlijk bij de voorbereiding van een Vragenuur in de Tweede Kamer te hebben ervaren hoe lastig het is om greep te krijgen op de materie. Hieraan wordt door spreker en staatssecretaris Snel gezamenlijk hard gewerkt, maar benadrukt zij dat de organisatiecultuur naar verwachting niet binnen drie maanden volledig zal zijn veranderd."
Tegemoetkoming gedupeerden begrenzen
Pagina 14, notulen 4 juli 2019:
"Samengevat is spreker voornemens mensen tegemoet te komen, maar alleen als dit enigszins kan worden begrensd."
Niet acceptabel dat coalitiefractie scherpere vragen stellen dan oppositie
Pagina 18, notulen 12 juli 2019:
"Minister Van Nieuwenhuizen Wijbenga merkt op na afloop van het Tweede Kamerdebat over het Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen op 19 juni 2019 door een journalist te zijn gewezen op de scherpe oppositierol die door twee woordvoerders van de coalitiefracties in de Tweede Kamer werd ingenomen. Informeel is door deze woordvoerders aan spreekster te kennen gegeven dat zij op zoek zijn naar een manier om zichzelf te profileren. Tot op zekere hoogte is hiervoor begrip op te brengen, maar in geen geval is het acceptabel te noemen dat coalitiefracties een scherper standpunt innemen dan oppositiefracties. De minister-president beaamt dit."
Grapperhaus maakt zich zorgen over niet verstrekken feitenrelaas
Pagina 32, notulen 14 november 2019:
"Minister Grapperhaus uit zijn zorgen over het niet verstrekken van een feitenrelaas en wijst erop dat de motie-Omtzigt met Kamerbrede steun is aangenomen. De vraag is of de staatssecretaris hiermee wegkomt. Spreker biedt aan om samen met minister Hoekstra mee te denken over een wijze waarop kan worden gesteld dat voorliggende kabinetsreactie tevens een feitenrelaas bevat."
Over het niet delen van informatie
Pagina 34, notulen 13 november 2019:
"Minister Schouten wijst erop dat de kwestie omtrent informatievoorziening gevoelig ligt in de Kamer. Voorkomen dient te worden dat in de toeslagenkwestie een te defensieve lijn wordt gekozen. Dat zou de relatie met de Kamer niet ten goede komen. Het verdient aanbeveling om de gebruikelijke lijn toe te lichten omtrent het niet verstrekken van sommige stukken, en dat deze lijn bij de huidige casus ook geldt."
"De minister-president stelt dat de Kamer tegemoet dient te worden gekomen in zijn verzoek om informatie, maar dat dit niet betekent dat conceptversies van ambtelijke stukken aan de Kamer hoeven te worden verstrekt. Dat zou immers de beleidsvoorbereiding op ambtelijk niveau ernstig belemmeren. Het kabinet dient dit duidelijk uit te dragen, ook indien de Kamer in deze kwestie een offensieve toon, bijvoorbeeld in de richting van betrokken ambtenaren, zou kiezen. Van belang is dat staatssecretaris Snel met deze aspecten rekening houdt in zijn toon bij de beantwoording van de Kamer. Staatssecretaris Snel wijst erop dat een Kamerlid reeds enkele maanden naar dezelfde stukken vraagt. Voorts zegt spreker toe de gemaakte opmerkingen mee te wegen in zijn toonzetting bij de informatievoorziening richting de Kamer."