Minister wil verkiezingen drastisch veranderen: Tweede Kamerleden per provincie gekozen
Er moet een nieuw kiesstelsel komen: voortaan worden in totaal 125 van de 150 Tweede Kamerleden per provincie gekozen. Dat moet leiden tot meer Kamerleden die binding hebben met een regio. Dat plan van minister Uitermark (Binnenlandse Zaken) staat in een nog vertrouwelijke brief in het bezit van de politieke redactie van RTL Nieuws.
Volgens Uitermark wordt met haar plan de 'worteling van de volksvertegenwoordiger in de samenleving vergroot'. Zij stelt voor het land in te delen in twaalf regionale kiesdistricten die overeenkomen met de huidige provincies.
Dit moet leiden tot meer Kamerleden die binding hebben met een regio, want relatief veel Kamerleden komen uit de Randstad en relatief weinig Kamerleden uit Brabant en Gelderland.
Problemen rond de gaswinning in Groningen, de mijnproblematiek in Limburg en de stikstofproblemen zouden beter worden opgepakt als er meer Kamerleden uit andere regio's zouden zijn.
125 van de 150 provinciaal verkozen
Nu zijn de kieslijsten en kandidaten in het hele land hetzelfde. Straks wil Uitermark dat Tweede Kamerleden worden gekozen via een 'evenredig regionaal kiesstelsel'.
125 van de 150 Kamerleden worden via een provinciale lijst verkozen. Hoeveel precies hangt af van het aantal inwoners dat een district heeft: hoe meer inwoners, hoe meer zetels. Politieke partijen moeten verplicht in elk district een andere kandidatenlijst inleveren.
In de grondwet is vastgelegd dat de Tweede Kamer 'evenredig' moet worden verkozen: het percentage stemmen moet overeenkomen met het aantal zetels. Uitermark heeft haar nieuwe plan laten onderzoeken door twee universiteiten en dit plan zou aan de grondwet voldoen.
In deze video licht politiek verslaggever Fons Lambie het plan toe:
De overige 25 Kamerleden worden verkozen via zogenoemde vereffeningszetels. Dat werkt als volgt: na de verkiezingen wordt het totaal aantal stemmen landelijk opgeteld per partij. Dan worden de 25 resterende zetels over de partijen verdeeld. Zo wordt voorkomen dat politieke partijen door dit nieuwe systeem minder zetels krijgen dan in het oude kiesstelsel.
In Zweden wordt deze verdeling al toegepast, schrijft Uitermark in het voorstel.
Maakt het verschil?
Er kan niet worden geëist dat Kamerleden ook daadwerkelijk in de provincie wonen, maar door in de wet op te nemen dat kandidaten maar op één regionale lijst komen te staan, zullen ze in de praktijk altijd voor een provincie kiezen waar ze of wonen of vandaan komen, zo redeneert Uitermark.
Het zou ertoe leiden dat met name Zuid-Holland en Noord-Holland minder Kamerleden kunnen leveren. Nu zijn er 41 Zuid-Hollanders en 30 Noord-Hollanders in de Kamer. Volgens de verdeling van Binnenlandse Zaken zou dat verminderen tot minimaal 28 voor Zuid-Holland en 21 voor Noord-Holland.
Voor kleinere provincies maakt het weinig verschil, maar zij hebben wel gegarandeerde provinciale zetels in de nieuwe Kamer. Dat is nu niet het geval.
'De boer op'
De brief van Uitermark is deze week besproken met andere bewindspersonen. Zij hebben Uitermark gevraagd met haar plan de boer op te gaan bij de coalitiepartijen en te vragen of die haar idee steunen.
Dit geldt alleen voor de Tweede Kamerverkiezingen, zo staat in de brief. Bij verkiezingen voor gemeenteraad of waterschappen is dit niet nodig.
Er zijn nog verschillende keuzes die moeten worden gemaakt: hoe ga je om met landelijke lijsttrekkers? Dat is in dit voorstel nog niet geregeld. Daarnaast is het niet duidelijk hoe de stemmen van gemeenten in Caribisch Nederland worden meegeteld.
'Kroonjuweel van NSC'
"Als dit lukt, is dit de grootste hervorming van ons kiesstelsel in decennia", zegt politiek verslaggever Fons Lambie. "Dit is ook een kroonjuweel van coalitiepartij NSC. NSC-minister Uitermark moet nu op pad om voldoende steun te regelen. Er zijn een aantal partijen voorstander, maar of dit voorstel ook een meerderheid gaat halen, is onzeker", aldus Lambie.
"Voor NSC is er haast bij: in de peilingen staat de partij op een dramatisch verlies, dus Uitermark zal tempo moeten maken. Binnen de coalitie voelt niet iedereen dezelfde haast als NSC, dus dat wordt nog interessant. Of het nog lukt voor de volgende verkiezingen, zal moeten blijken. Dat zal ook afhangen of dit kabinet eerder valt of dat die pas in 2028 zullen zijn."
