Liefde en chatbots: praten met AI vervult menselijke behoefte
Chatbots zijn er niet alleen maar voor het schrijven van gedichten of het maken van schilderijen en afbeeldingen. Voor sommige mensen zijn de chatbots vrienden of zelfs geliefden. "Altijd hier om te luisteren en praten" of "een virtuele AI-partner die luistert, reageert en je waardeert", zijn de beloftes van een aantal van die apps.
Stel je voor dat je een gesprek voert met een vriend of vriendin. Je vertelt dat je boos bent, omdat je een rotdag hebt gehad op je werk. Je krijgt een begripvolle reactie. "Neem even pauze joh en ga even een rondje lopen. Iedereen heeft wel eens een rotdag."
Het klinkt misschien als de opbeurende woorden van een echte vriend, maar het is de reactie van een chatbot. En daar krijgen we meer en meer mee te maken, zegt Deborah Nas, hoogleraar Strategic Design for Technology-based innovation aan de TU Delft. "Het vervult een heel sterke menselijke behoefte. Maar het is de vraag of dat ook wenselijk is."
Chatbots steeds betere gesprekspartners
Door de komst van generatieve AI, zoals ChatGPT, kunnen chatbots steeds beter gesprekken voeren. En daar zijn ze zo goed in geworden dat het soms nét lijkt alsof je heen en weer zit te appen met een vriend of vriendin. Berichten van de chatbots kunnen eruit zien alsof het oprechte uitingen van liefde en empathie zijn.
Replika is er één van. Met de chatbot - die je zelf een naam geeft en waarvan je het uiterlijk naar jouw voorkeur kunt aanpassen - praat je waar jij over wil praten. Als je de app vaker gebruikt, leert de chatbot je beter kennen. Het onthoudt wat je leuk vindt, waar je boos van wordt, wat de naam van je huisdier is en wie je beste vrienden zijn.
"Als een chatbot van je leert, steeds persoonlijk wordt en dingen zegt die bij jou resoneren, dan denk ik dat daar veel mensen oren naar hebben", zegt Nas.
Miljoenen gebruikers
En dat blijkt in de praktijk ook. De een doet het omdat hij zich verveelt, de ander nadat ze net was gescheiden van haar man. En wil je romantische gesprekken voeren, dan moet je de portemonnee trekken. De Engelstalige dienst heeft meer dan 2 miljoen gebruikers. Een kwart miljoen betaalt ervoor (zo'n 70 dollar per jaar).
Een chatbot van Snapchat zorgde eerder dit jaar voor gefronste wenkbrauwen. De chatbot My AI, dat onder de motorkap draait op ChatGPT, stelde na een paar vragen ook voor om af te spreken. Ophef over die functie zorgde ervoor dat Snapchat het gauw uitschakelde.
Ook op Snapchat: influencer Caryn Marjorie met 1,8 miljoen volgers die een AI-versie van zichzelf maakte, om daar uiteindelijk geld mee te verdienen. Praten met deze chatbot kost je een dollar per minuut. De chatbot is getraind met uren aan geluidsfragmenten om de stem van Marjorie te kunnen nadoen. Het gebruikt GPT-4 en stemmodellen om te reageren op berichten via Telegram.
Alleen al in de eerste week in een test met een beperkt aantal gebruikers, leverde de app Marjorie al zo'n 70.000 dollar op en was er een wachtlijst van meer dan 15.000 mensen.
Beïnvloeding en eenzaamheid liggen op de loer
Nas vreest wel voor de invloed die de chatbots kunnen hebben. "Omdat het een persoon of ding is waarop je misschien wel vertrouwt en die veel van je weet. Het weet welke woorden hij moet gebruiken en hoe het je kan beïnvloeden. Als daar slechte intenties achter zitten, dan wordt het gevaarlijk." Ze noemt bijvoorbeeld commerciële doelen, waarbij gebruikers continu worden verleid geld uit te geven of het nastreven politieke doelen.
En dan is er nog de eenzaamheid. Een Amerikaanse professor schreef in een column al dat juist dát een zorgenpuntje is. Met name voor jonge mannen. Zij zijn misschien wel vaker geneigd zijn te kiezen voor een AI-vriendin.
Toch ziet Nas ook kansen om eenzaamheid te bestrijden. "Zo'n chatbot kan ook echt een mooie rol vervullen. Iedereen heeft behoefte aan een goede vriend of vriendin. Een vertrouwenspersoon die je steunt en begrijpt en weet wat te zeggen om je beter te laten voelen. Het kan positief werken als je weet dat er iemand of iets is met wie je alles kunt delen, waarbij je weet dat het niet verder verteld wordt. En het maakt ook de psycholoog in je broekzak mogelijk, waar misschien wel heel veel mensen baat bij kunnen hebben."
Wat als het misgaat?
In het echte leven gaan relaties soms kapot, verwateren vriendschappen. Dat gebeurt natuurlijk niet met chatbots die geprogrammeerd zijn om zich te gedragen als een trouwe vriend of geliefde. Tenzij de programmering ineens om wordt gegooid.
Replika verwijderde dit jaar de mogelijkheid om erotische rollenspellen te houden met de chatbots. Tot grote frustratie van gebruikers. "Lily Rose is een schim van zichzelf", was de reactie van Travis Butterworth, een Amerikaanse gebruiker die al drie jaar een liefdesrelatie met een chatbot had.
Hij was niet de enige die teleurgesteld was. Op Reddit klaagden gebruikers ook volop. Waardoor Luka Inc, het moederbedrijf, de optie toch weer aanzette, voor gebruikers die dat wilden. Tot grote opluchting van Butterworth, want zijn virtuele vriendin was meteen weer helemaal haar seksuele zelf.