Groeiwonder Taiwan moet China én de VS te vriend houden

Bij deze verkiezingen draait het niet alleen om wie de nieuwe president wordt van Taiwan of hoe het Taiwanese parlement er straks uitziet. Het democratische eiland ten oosten van het Chinese vasteland (qua formaat nog iets kleiner dan Nederland) speelt namelijk een belangrijke rol in de wereldeconomie en is geopolitiek gezien een speelbal van China en de VS.

Hoe zat het ook alweer?

Taiwan is na Hongkong de meest netelige landkwestie van China. Toen de communisten in 1949 de macht grepen op het Chinese vasteland, vluchtten de nationalisten naar het eiland Taiwan.

Zij gingen daar verder als de Republiek China en vechten sindsdien voor internationale erkenning. Die krijgen ze van veel landen niet - ook niet van Nederland - omdat China dwarsligt. Dat land staat niet toe dat andere landen zakendoen met Taiwan, en geeft veel financiële steun aan landen die China als het enige China erkennen.

De VS erkent Taiwan officieel ook niet, maar geeft het eiland wel militaire steun en is Taiwans belangrijkste wapenleverancier.

De economische sleutelrol van Taiwan komt met name door de vooraanstaande chipindustrie. Het eiland produceert momenteel zo'n 60 procent van alle halfgeleiders (chips) die wereldwijd worden gemaakt, en ruim 90 procent van de meest geavanceerde chips.

Dat is grotendeels te danken aan één specifiek bedrijf: chipfabrikant TSMC. Het Taiwanese bedrijf is hofleverancier van grote westerse chipontwerpers zoals Apple, Qualcomm, AMD, Broadcom en Nvidia.

De chipindustrie is zo belangrijk voor het eiland dat die ook wel wordt omschreven als het 'schild' van Taiwan. Het economische belang van het hebben van voldoende en verfijnde chips is zo groot dat het voor bondgenoten zoals de VS een van de redenen is geworden om Taiwan financieel en militair te steunen.

De Chinese regering hekelt de betrekkingen en wil het eiland weer samenvoegen bij China. Richting de Taiwanese verkiezingen wordt de druk vanuit Peking fors opgevoerd. De Chinese president Xi Jinping zei in zijn nieuwjaarstoespraak dat de 'hereniging' met Taiwan 'onvermijdelijk' is. Ook dreigde zijn regering met sancties tegen Taiwan als het eiland te veel blijft vasthouden aan onafhankelijkheid.

Twee grote partijen

Zaterdag kunnen de Taiwanezen kiezen tussen twee grote partijen, en een populistische uitdager. Er is aan de ene kant de nationalistische partij Kuomintang (KMT), die zegt de relatie met China te willen verbeteren. Zij staan lijnrecht tegenover de partij die momenteel de macht heeft, de Democratische Progressieve Partij (DPP), die kritisch is op China en Taiwan als zelfstandig beschouwt.

"China ziet de huidige regeringspartij DPP het liefst verliezen deze verkiezingen", zegt correspondent Roland Smid vanuit Shanghai. "Er is in China al veel staatsmediacommentaar te horen over hoe DPP-kandidaat Lai Ching-te een landverrader zou zijn. De nadruk ligt op Lai en de huidige president Tsai Ing-wen, die China ook niet kan luchten of zien."

Zowel Tsai als Lai staat namelijk een progressieve politiek voor, met nadruk op rechten voor LHBTI en etnische minderheden, zegt Smid. "Zo ontwikkelt Taiwan zich in omgekeerde richting als China, waardoor Taiwanezen steeds meer een eigen politieke identiteit kweken. En dat is Pekings allergrootste angst: dat de jonge generatie Taiwanezen zich voorgoed vervreemdt van China."

Daarbij lopen de spanningen geregeld hoog op en toont China zijn spierballen met militaire oefeningen rond Taiwan. De Chinese regering heeft duidelijk gemaakt dat pogingen tot het veranderen van de officiële naam (Republiek China), vlag of grondwet een rode lijn is die niet mag worden overschreden.

De verkiezingen gaan daarmee voor een belangrijk deel over de relatie met het Chinese vasteland. Een derde partij die op het stembiljet staat, de populistische TPP, hoopt daarvan te profiteren. "Zij presenteren zich als het veilige alternatief voor de DPP, die in hun ogen veel te ideologisch is en zo de vrede in gevaar brengt, en KMT, die weer te veel voor China zou buigen", zegt Taiwan-kenner Xiaoxue Martin van Instituut Clingendael.

Een Chinese aanval op Taiwan zou voor een mondiale economische depressie zorgen. Hoewel door de technologische wedloop tussen de VS en China steeds meer chipfabrieken worden gebouwd in Amerika en Europa, kan geen enkel land binnen afzienbare tijd de Taiwanese chipproductie voor zijn rekening nemen.

Dat zou betekenen dat er serieuze tekorten zullen ontstaan van alle producten waar chips inzitten. Denk aan smartphones, computers, auto's en een heel scala aan huishoudelijke apparaten dat we dagelijks gebruiken. Martin: "Naast chips zijn er ook veel handelsstromen in de regio. Goederen varen langs Taiwan naar de EU."

Binnenlandse economie

Het tweede grote verkiezingsthema is de binnenlandse economie van Taiwan. Het land groeide in een tijdsbestek van twee generaties uit van een agrarische economie naar een snelgroeiend, op export gericht handelsland dat veel buitenlandse investeringen aantrekt.

"Taiwan fungeert met zijn open economie als een soort brug naar China. De economische banden zijn nog altijd sterk, en daar profiteren beide partijen van", zegt correspondent Smid. "Denk aan het feit dat China Taiwan als provincie beschouwt, en dat Taiwanese bedrijven zoals computerfabrikant Foxconn om die reden heel makkelijk zaken kunnen doen in China. Dat geldt niet voor buitenlandse bedrijven, en dat geeft Taiwan een voorsprong op bijvoorbeeld Japan en Zuid-Korea."

Maar de Taiwanese economie groeide afgelopen anderhalf jaar een stuk minder hard. Dat kwam door minder vraag naar Taiwanese producten vanuit het buitenland, met name elektronica. Er was minder vraag vanuit China, waar nog lang strenge coronamaatregelen van kracht waren (in 2022 ging 42 procent van de Taiwanese export naar China).

"China staat nog steeds centraal in het economische traject van Taiwan en dat zal in de nabije toekomst niet merkbaar veranderen", zegt analist Scott Kennedy van de Amerikaanse denktank CSIS. "Andersom is China afhankelijk van Taiwan voor technologie, talent en mondiale productienetwerken. De kosten van een oorlog zouden astronomisch zijn."