Tweedeklasse aardbeien: te gebutst voor de super, goed genoeg voor gin

Honderden aardbeien-en frambozenplanten strekken zich uit over een groot open veld bij Sint-Oedenrode. Het gaat om meerdere rassen en type planten. Een deel van de planten staan in de open lucht. Een ander deel is overkapt, als bescherming tegen extreme weersinvloeden.

Oogstseizoen

Bij dat deel zijn aardbeien- en frambozenplukkers aan het werk. Het buitenteeltseizoen loopt van het vroege voorjaar tot najaar, daarbuiten komen de aardbeien uit kassen.

Dagelijks plukken de medewerkers het fruit dat rijp is. Naast de loods zit ook een proeflokaal. Niet om de verse aardbeien te proeven, zoals je bij een fruitteler zou verwachten. In dit proeflokaal kun je drank keuren. De drank wordt in lokale winkels en bij de teler verkocht. 

"Niet al het rijpe fruit dat bij Genson wordt geoogst heeft de juiste maat of vorm", vertelt Marie-louise Raats, woordvoerder van Odavi, hoe het idee is ontstaan. Sommige aardbeien zijn te klein of te groot. Of hebben een vreemde vorm. 

Met de smaak van deze zogenoemde tweedeklasse aardbeien is echter niets mis. "Deze aardbeien, die de supermarkt niet wil hebben, worden ingevroren en gaan naar een bedrijf uit de voedingsmiddelenindustrie dat er concentraat van maakt voor onder meer smoothies en ijs. Maar dat levert geen goede prijs op voor ons", zegt Raats. 

Afgekeurd om schimmeltje

Daarnaast worden er ook af en toe aardbeien afgekeurd omdat ze overrijp zijn of een schimmeltje hebben. Die wil de voedselverwerker ook niet hebben, maar weggooien is ook weer zonde. Om het tweedeklasse fruit tot drankt te verwerken, werd een nieuw bedrijf opgericht, Odavi genaamd. 

"We gingen denken: wat kunnen we zelf met al die afgekeurde aardbeien doen?", vertelt Raats. Er kan drank van gemaakt worden, was de uitkomst van een samenwerkingsproject met studenten van de agrarische hogeschool in Den Bosch. "Maar het was nog lastig om tot goede recepten te komen."

Het was een kwestie van experimenteren, proeven en opnieuw experimenteren. Hoeveel aardbeien zijn er nodig om het lekker te maken? Hoe lang moeten de vruchten in de alcohol liggen, zodat de smaak van de vloeistof wordt overgenomen? En welke kruiden of andere ingrediënten moeten worden toegevoegd voor de beste smaak?

300.000 kilo aardbeien afgekeurd door supermarkt

Op jaarbasis komen 5,5 miljoen kilo aardbeien van de buitenteelt en uit de kassen van Genson. Ongeveer 300.000 kilo daarvan wordt afgekeurd. Bij het plukken selecteren de medewerkers de eersteklasse en tweedeklasse aardbeien al.

Nog altijd gaat het meeste van het afgekeurde fruit naar de voedingsmiddelenindustrie. Die aardbeien worden in Sint-Oedenrode in tonnen bewaard en ingevroren, klaar voor transport. Als het aan Raats ligt, wordt dit aandeel steeds kleiner en wordt er steeds meer likeur, gin of bubbelwijn van gemaakt.

Het logistiek bedrijf waar Genson mee samenwerkt, vervoert ook fruit van andere telers. "Daar zit ook afgekeurd fruit bij zoals druiven en bramen. Ze hebben ons gevraagd of wij daar iets van konden maken. Sinds deze maand maken we daarom ook twee soorten alcoholvrije bubbels", zegt Raats.

Zij laat de likeur, gin en bubbels proeven. De likeur is wat dikker en het zoetst van de drie dranken. De smaak lijkt op die van aardbeien die je in een pannetje warm maakt om in taarten te verwerken, maar dan wat pittiger. Er zitten ook tweedeklasse frambozen in verwerkt.

Eén kilo fruit voor één fles likeur

"We zetten aardbeien en frambozen enkele weken op alcohol zodat de smaak en kleur loskomt. We filteren daarna de vloeistof en dan heb je likeur", legt ze het proces uit. Eén kilo aardbeien en frambozen levert samen één fles likeur van 75 centiliter op. 

Odavi wil zo min mogelijk weggooien. Het fruit dat eerder smaak afgaf voor de likeur, wordt daarom - als dubbele reststroom - nog een tweede keer gebruikt. Nu om gin te maken.

Alle smaak eruitgeperst

De gin ruikt naar jenever en heeft een duidelijke alcoholsmaak (40 procent), maar na een slokje komt een fruitige zoete nasmaak vrij. De aardbeiensmaak is echter minder nadrukkelijk aanwezig dan bij de likeur. "Voor onze gin gaan jeneverbes, korianderzaad en citroenschil samen met de aardbeien en frambozen in de alcohol, waarna de gin wordt gestookt", legt ze het proces uit.

Nadat er gin van gemaakt is, zijn de aardbeien en frambozen echt niet meer te gebruiken en worden ze weggegooid. Alle smaak is dan uit de vruchten verdwenen.

Bubbels uit de Betuwe

Nadat de productie van de likeur en de gin goed liep, besloot het bedrijf de wijnmarkt op te gaan. "Bij een wijnmaker in de Betuwe laten we van een deel van de tweedeklasse aardbeien en frambozen bubbels maken. Het sap wordt uit het fruit geperst, je houdt dan pulp over. Bij het sap gaat gist. Door fermentatie ontstaat alcohol."

De bubbels smaken fris en lichtzoet maar niet zo zoet als de likeur waar suiker aan is toegevoegd. Er zit ook een zuurtje in. "Aardbeien en frambozen zijn van zichzelf ook niet heel zoet," legt Raats uit.

Mogelijk komen er nog meer dranken op de markt. "Belangrijk is dat we de reststromen zo veel mogelijk op een hoogwaardige manier hergebruiken. Dat levert ons geld op maar is ook goed voor het milieu."

Exacte bedragen wil Raats niet noemen. Maar volgens de bij de KvK gedeponeerde jaarrekening over 2022 maakt Odavi verlies. Het eigen vermogen daalde met 38.000 euro. Het negatief eigen vermogen was eind 2022 ruim 88.000 euro, al is dat bij startende bedrijven niet ongewoon door investeringskosten.

Eau de vie

De fruitteler liet zich inspireren door telers in Frankrijk en Duitsland. "Daar hebben heel veel telers brouwketels staan. Ze maken schnaps of eau de vie", zegt Raats. De naam Odavi is een speelse verwijzing naar de Franse uitdrukking voor 'levenswater'. 

Odavi overweegt de drank op termijn ook in eigen huis te gaan destilleren, zoals de fruittelers in het buitenland doen. "Maar dat doen we pas als we een grotere productie draaien. Een goede distilleerketel voor de gin kost al snel 50.000 euro. En dan ben je nog geld kwijt aan de verbouwing," zegt Raats.