De boosterprik: waarom nóg een vaccinatie wel degelijk zin heeft

1. Waarom is een boosterprik nodig?

Alle vaccins die zijn goedgekeurd door het Europees Geneesmiddelenbureau (EMA) beschermen op dit moment heel goed tegen ernstige ziekte, opname en overlijden door corona. 

Tot nu toe kregen mensen één dosis van het Janssenvaccin of twee van een van de andere middelen. Mensen met een immuunziekte konden een derde prik krijgen, omdat die groep na twee prikken onvoldoende bescherming bleek te hebben. Maar dat is niet hetzelfde als een boosterprik.

Een booster is bedoeld om afgenomen bescherming weer op het oorspronkelijke niveau te brengen, zegt vaccinoloog Anke Huckriede van het UMC Groningen tegen RTL Nieuws. "Het krikt het immuunsysteem op. Er worden antilichamen aangemaakt die belangrijk zijn voor bescherming tegen het virus. We weten dat het aantal antilichamen na verloop van tijd wat afneemt. Met een prik, breng je dat weer op peil. Al hebben gezonde gevaccineerden ook zonder boosterprik voorlopig voldoende antilichamen."

Demissionair minister Hugo de Jonge onderstreepte in oktober dat de bescherming ook voor het boostervaccin behoorlijk goed is. "Je moet dit zien als een soort oppepper."

2. Wie komt ervoor in aanmerking?

Stapsgewijs mag iedereen zich melden voor een extra prik, maakte demissionair minister De Jonge bekend. De Gezondheidsraad had geadviseerd in eerste instantie mensen van 60 jaar en ouder een extra dosis COVID-19-vaccin aan te bieden, te beginnen bij de oudsten. Ook bewoners van zorginstellingen, waaronder verpleeghuizen, komen als eersten in aanmerking voor zo'n booster. Welke prik zij eerder hebben gekregen, maakt niet uit: iedereen krijgt het vaccin van Pfizer of Moderna. De raad zegt wel dat de prik minimaal zes maanden na de laatste dosis moet worden gezet. 

Demissionair minister De Jonge zei al eerder dat het 'bij de oudste ouderen het meeste van belang is'. "Je wil mensen helpen door hen nog iets beter te beschermen. Dat zie je ook gebeuren in het buitenland."

Vaccinoloog Huckriede legt uit dat er twee redenen zijn om deze mensen een boosterprik te geven. Zij hebben al vroeg in het jaar, in de periode januari tot april, hun prikken gekregen. "Omdat dat al wat langer geleden is, is de bescherming afgenomen. Het verschilt van persoon tot persoon, maar je kunt je voorstellen dat er op een gegeven moment een punt wordt bereikt dat de bescherming onder een bepaalde drempelwaarde komt. En dan ben je weer kwetsbaarder voor het virus."

En zo komen we bij de tweede reden. Iedereen die een vaccinatie heeft gekregen, maakt antilichamen aan. "Maar de beginwaarde daarvan verschilt. Bij gezonde, jonge mensen is die beginwaarde hoger en duurt het langer voordat de bescherming is afgenomen." 

Ook de Gezondheidsraad schrijft in zijn advies dat ouderen na de eerste prikken 'een minder hoge bescherming' hebben gekregen dan jonge mensen. "En de bescherming neemt sneller af. Recente studies in de VS en Groot-Brittannië suggereren dat ook de bescherming tegen ziekenhuisopname onder ouderen lager is. Het is niet onaannemelijk dat dit ook in Nederland kan optreden. Daarnaast is leeftijd de belangrijkste voorspeller voor een ernstig beloop van corona."

3. Heeft een boosterprik nog zin als je al gevaccineerd bent en corona hebt gehad?

Eerder vertelde hoogleraar immunologie Marjolein van Egmond al tegen RTL Nieuws dat een besmetting met corona ná vaccinatie 'als een booster' werkt. Kort gezegd geldt dat je lichaam door een derde vaccinatie of besmetting na vaccinatie in één keer weer veel antistoffen en afweercellen aanmaakt tegen het virus.

De Gezondheidsraad adviseert ook na besmetting een boosterprik te laten zetten. Maar dat moet dan minimaal zes maanden later gebeuren na de infectie. "Conform de productinformatie", zegt de raad.

Een boosterprik kan ook geen kwaad, zegt Van Egmond. "Want het afweersysteem wordt dan weer gesterkt. Maar ik denk dat we eerst voor meer immuniteit wereldwijd moeten zorgen." 

Ook Huckrieke denkt niet dat het kwaad kan. "Vermoedelijk niet, maar het kan wel dat je meer bijwerkingen kan krijgen. Dat zagen we ook bij mensen die na een coronabesmetting een vaccinatie kregen toegediend. Die hebben daar vaak meer last van dan mensen die niet eerder besmet waren geraakt."

4. Is de samenstelling van de derde prik anders dan eerdere prikken?

Nee, die is hetzelfde als bij eerdere prikken. Tot nu toe is het niet nodig geweest om het vaccin aan te passen na mutatie van het virus. "Er zijn wel klinische studies geweest, waarin mensen een aangepast kandidaat-vaccin toegediend hebben gekregen. Maar dat bleek dezelfde effecten te hebben dan een boostershot van het huidige vaccin", vertelt Huckriede. "Het immuunsysteem reageert in beide gevallen even goed."

5. Hoe zit het in andere landen om ons heen? 

In België is deze week ook een besluit genomen over de boosterprik. Zorgmedewerkers krijgen 'm in eerste instantie aangeboden. De regering wilde eigenlijk dat iedereen er voor in aanmerking zou komen, maar de nationale gezondheidsraad zag daar het nut niet van in. Wel wordt nog bekeken of mensen onder de 65 die AstraZeneca of Janssen hebben gekregen, een extra prik moeten krijgen. Alle 65-plussers, bewoners van woonzorgcentra en mensen met een verlaagde immuniteit worden al uitgenodigd voor een extra prik.

In Duitsland is de situatie vergelijkbaar met België: daar krijgen zorgmedewerkers, 70-plussers, kwetsbare mensen in zorgcentra en met verlaagde immuniteit een booster. En daar zijn ze ook zover dat je na prikken van AstraZeneca of Janssen al een derde prik mag halen. 

De aanpak in Denemarken is anders: daar werd in oktober bekend gemaakt dat elke Deen een derde prik aangeboden krijgt.

En in Groot-Brittannië krijgt iedere 50-plusser een uitnodiging voor de prik. Daarnaast mogen risicogroepen, zorgmedewerkers, en partners of mantelzorgers die voor iemand in een risicogroep zorgt, een boosterprik halen. 

6. Is een boosterprik voor mensen onder de 60 wel zinvol?

 "Wat we nu zien", zegt Huckriede, "is dat gezonde mensen ook besmet kunnen raken. Vele malen minder dan gevaccineerden, en als ze besmet raken, vertonen ze milde symptomen."

Momenteel is het nog altijd zo dat gevaccineerden voor 95 procent beschermd zijn tegen ernstige ziekte. "Als blijkt dat ook gezonde mensen onvoldoende beschermd zijn, dan moeten we op tijd ingrijpen. Dat kan zijn als de immuunrespons naar verloop van tijd afneemt, of als er een variant opduikt waar de vaccins minder goed tegen werken."

Wanneer en of dat punt wordt bereikt, weten we nu nog niet. Maar het kabinet heeft besloten uit voorzorg de extra vaccinatie voor iedereen beschikbaar te maken.