Miljoenen beloofde prikken aan arme landen nog niet geleverd
De regering deed een belofte: Nederland doneert dit jaar 27 miljoen coronavaccins aan ontwikkelingslanden. Vijf miljoen doses zijn tot nu toe daadwerkelijk geleverd. Toch lijkt er - zo'n drie weken voor het einde van het jaar - vaart in te komen, en is er optimisme.
Het idee: voor elke gezette prik in Nederland doneren we een prik aan ontwikkelingslanden. Nederland belooft ruim 27 miljoen vaccins weg te geven; het grootste deel daarvan gaat via het internationale Covax-programma. En daarnaast gaan er enkele miljoenen vaccinaties naar landen waar Nederland een bilaterale overeenkomst mee heeft.
Maar in de meest recente cijfers van 29 november is te zien dat het doel niet gehaald wordt. Wel liggen er al inmiddels zeker 16 miljoen doses klaar, te wachten om te worden verzonden.
Je hebt niet alle cookies geaccepteerd. Om deze content te bekijken moet je deaanpassen.
Toch houdt het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) desgevraagd vol: "Wij doneren circa 27 miljoen, volgens het principe 'get one give one'. Daarvan gaan 22,5 doses via Covax, circa 4,5 bilateraal", zegt een woordvoerder.
Covax werd opgericht om vaccindoses beschikbaar te maken aan de armste 92 landen. Via een verdeelsleutel moet dit vaccinatieprogramma bepalen welke landen de vaccins krijgen. De allereerste levering naar Covax vanuit Nederland vertrok eind oktober.
Vliegtuig met 750.000 vaccins
Volgens de niet-gouvernementele organisatie voor ontwikkelingssamenwerking Oxfam Novib zijn er inmiddels meer dan 4 miljoen vaccins geleverd. Maar die zijn nog niet verwerkt in de meest recente, officiële cijfers van 29 november. "Vorige week is een delegatie met België en Noorwegen naar Kenia gevlogen. Ze hebben daar 750.000 vaccins afgeleverd", zegt beleidsadviseur Ben van Gils van Oxfam.
"Nederland heeft de PR-machine aangezet", zegt Van Gils, die er een hard hoofd in heeft dat dit jaar al die beloofde 27 miljoen prikken verspreid worden. "Dan zouden we vanaf nu elke dag een vliegtuig met een miljoen prikken moeten sturen. Dat zal een hele opgave worden."
Wel vindt hij het een 'goed signaal' dat het ministerie blijft herhalen dat ze de belofte na willen komen. "Maar het leveren van die vaccins gaat gewoon veel langer duren."
De woordvoerder van het ministerie van VWS zegt daarover: "We zijn altijd afhankelijk van de leveringen. Wij kunnen alleen doneren wat rechtstreeks uit de fabrieken komt. Covax wil geen vaccins die wij al in de opslag in Oss hebben liggen."
Hoe dat zit, legt Sabine de Jong uit. Zij is als coördinator internationale programma's werkzaam bij de Nederlandse tak van Unicef, dat vaccins voor Covax inkoopt en verspreidt.
Toezeggingen
"Nederland heeft toezeggingen gedaan, dat is stap één. Maar het daadwerkelijk versturen van de vaccins naar landen duurt langer. Dat heeft te maken met allerlei regels."
Als je bij wijze van spreken een vaccin dat bij een Nederlandse huisarts ligt naar een arm land wil sturen, kan dat niet zomaar. "Dat heeft te maken met afspraken over aansprakelijkheid. Zo moet je bijvoorbeeld weten of vaccins altijd op de juiste manier gekoeld zijn."
En dus komen de vaccins voor Covax rechtstreeks uit de fabrieken. De Jong is optimistisch over de aantallen die al daadwerkelijk klaar liggen om te kunnen worden geleverd. Zeker 16 miljoen. "Dat valt me erg mee. Het lijkt de goede kant op te gaan."
Maar dan komt de logistieke operatie. "Normaal gesproken gaat er nog 4 tot 6 weken overheen. Er moeten douanezaken worden geregeld, er moet een vlucht beschikbaar zijn en landen moeten ook klaar zijn om de vaccins te kunnen ontvangen. Wel wordt er aan gewerkt om dingen simpeler te maken."
Unicef is betrokken bij de verspreiding van de vaccins. En dat gaat niet altijd makkelijk. "De verspreiding in een hoofdstad is wel goed te doen. Maar het vergt een behoorlijk logistieke voorbereiding om ze ook naar alle uithoeken te brengen. Dan krijg je te maken met koelapparaten en plekken waar elektriciteit niet stabiel is."
Daarnaast heeft Unicef ook te maken met weerstand tegen vaccins. "Voorlichting is een zeer belangrijk onderdeel van ons werk. Net als in Nederland zijn er overal in de wereld groepen die twijfelen. Maar voorlopig is er in ieder geval veel meer vraag dan aanbod. Er zijn nog te veel mensen die geen prik kunnen krijgen, terwijl ze dat wel willen."
Het belang van wereldwijd vaccineren
Covax is opgezet om de bevolking van 92 landen met lage en middeninkomens te vaccineren. Zo veel mogelijk, want daar is de hele wereld bij gebaat, zei microbioloog Paul Savelkoul van het Maastricht Universitair Medisch Centrum eerder tegen RTL Nieuws. "Als we niet meer inenten, blijft het coronavirus rondwaren in die gebieden. Daardoor blijven er continu nieuwe varianten ontstaan."
Dat is het afgelopen jaar ook gebleken, met varianten als de deltavariant en de omikronvariant.
Het ministerie van Volksgezondheid heeft eerder gezegd te hebben gekozen voor doneren via Covax 'om vaccins wereldwijd zo eerlijk mogelijk te verdelen'. In Nederland is er voldoende gereserveerd voor mensen die nog niet gevaccineerd zijn en voor mensen die een boosterprik willen halen.