Fakkel-incident zorgt voor woede, toch komen daders er meestal mee weg
Met de bedreiging van Sigrid Kaag door een man met een fakkel lijkt weer een grens overschreden. Toch zijn straffen doorgaans mild, en dus klinkt weer de roep voor zwaardere straffen. En hoe zit dat met de beveiliging van ministers? Elke minister krijgt een alarmsysteem in zijn huis, maar fysieke beveiliging is zeker niet standaard.
Vier dagen voor de beëdiging van het nieuwe kabinet kreeg Sigrid Kaag, beoogd minister Financiën, gisteren thuis een bezoek van een complotdenker met brandende fakkel. Kaag noemde deze gebeurtenissen 'bedreigend en angstig'. De man met de fakkel zou vorige maand ook zijn aangehouden bij het huis van demissionair minister Hugo de Jonge.
Kaag heeft aangifte gaan van intimidatie en bedreigende situatie. De 29-jarige man uit Amsterdam zit vast.
Milde straffen
Omdat de man al meerdere keren is opgepakt, zal hij niet met een taakstraf wegkomen, stellen strafrechtdeskundigen. Maar doorgaans komen daders weg met een milde straf, helemaal als ze voor de eerste keer worden gepakt. "Als je in woord of gebaar iemand bedreigt, dan kun je nu maximaal twee jaar cel krijgen. Maar in de praktijk gebeurt dit eigenlijk nooit", zegt strafrechtdeskundige Joost Nan van de Erasmus Universiteit.
Helemaal als iemand voor de eerste keer wordt opgepakt, vult hoogleraar strafrecht en criminologie Henny Sackers aan. "Dan komt een zaak niet eens voor de rechter. Daders krijgen vaak een taakstraf of geldboete."
Heftigheid neemt toe
Kaag spreekt zelf in een reactie 'over een stelselmatige bedreiging van politici die de rechtstaat ondermijnt'. Strafrechtdeskundige Nan stelt dat de fase van onschuldig protest wel voorbij is. Politiek commentator Frits Wester benadrukt dat bedreigingen van politici niet nieuw is, maar spreekt wel van een verharding.
Dat is terug te zien in de cijfers. Bij het Team Landelijke Bedreiging kwamen vorig jaar 600 meldingen binnen van bedreigingen van landelijke politici. In 2019 waren dat er 393 . "De bedreigingen zijn ook zichtbaarder geworden door sociale media. Ook nu zien we een filmpje van de man met de fakkel", zegt Sackers.
Die beelden zijn vervolgens koren op de molen voor reacties vol afkeer. "Intimiderend tuig", noemde Rob Jetten de actie.
Zwaarder straffen?
Als we er ons zo boos over maken; waarom pakken we de daders dan niet veel harder aan? Dat gaat gebeuren. Een nieuwe wet voor strafverzwaring is momenteel in de maak. Vanuit de Tweede Kamer kwam die roep voor strafverzwaring voor het bedreigen van ambtsdragers (dus ministers, burgemeesters maar bijvoorbeeld ook virologen).
Of het helpt? Een lastige vraag, vindt Sackers. "Vaak zijn de daden van dit soort mensen impulsacties. Daders denken er niet bij na. De vraag is of bij dit soort mensen strafverzwaring helpt."
Joost Nan denkt wel dat het gaat gebeuren. "Met strafverzwaring kun je een signaal afgeven dat dit soort bedreigingen niet normaal zijn."
Beveiliging van politici
Dan ligt er nog een andere vraag: als de heftigheid toeneemt, moet de beveiliging van politici niet flink worden opgeschroefd? Bij Hugo de Jonge werd tijdelijk een politiepost neergezet. Of Kaag extra beveiliging krijgt, wordt niet meegedeeld.
"Ministers krijgen zichtbare en onzichtbare beveiliging, als het nodig is", zegt Frits Wester. "En als iemand minister of staatssecretaris wordt, wordt zijn of haar huis standaard beveiligd. Soms worden huizen helemaal op zijn kop gegooid. Er worden professionele alarmsystemen aangelegd. En er wordt -zo nodig - een veilige ruimte gecreëerd: een panic room."
Alarmsystemen en gepantserde auto's
Sommige ministers rijden in gepantserde auto's rond of hebben extra beveiligers. Wester: "Geert Wilders loopt al jaren met beveiligers rond. En dat gebeurde ook toen de vrouw van oud-premier Balkenende werd bedreigd. Aan zijn deur stond een man met een mes. En oud-minister Frank de Grave reed een tijd lang rond met twee beveiligers die bewapend waren met mitrailleurs".
Maar niet alle bewindslieden hebben standaard beveiliging. "Zo rijdt onze premier regelmatig op de fiets rond. Dat is ook iets waar we als land trots op zijn."
Taak voor ons allemaal
Volgens Wester ligt er ook een taak bij de politici zelf. Hij ziet een verharding in het politieke debat en dat heeft zijn weerslag. "Je ziet dat het debat dat in de Tweede Kamer wordt gevoerd ook verhard. Het is vergelijkbaar met een voetbalstadion: als het gemeen en onrustig wordt op het veld, dan slaat het over richting de tribunes."
Advocaat Geert-Jan Knoops: 'Dit wordt een moeilijke kwestie'
"Als ik zo naar de fakkel-beelden kijk, kan dit best wel intimiderend overkomen. Het lijkt meer een protestactie, vooral door die fakkel. Maar de man doet niks wat als bedreigd kan worden gezien. Ik twijfel. Dit wordt denk ik een moeilijke kwestie voor het Openbaar Ministerie."
Knoops vervolgt: "Het roepen van de leuzen en het dragen van de fakkel komen natuurlijk intimiderend over. Daardoor zou bij mevrouw Kaag de vrees kunnen ontstaan dat hij haar iets wil aandoen. Maar ik zie hier niet zo 1,2,3 een bedreiging in terug. Ik vraag me af wat de rechter-commissaris hier mee doet. Wellicht kan de combinatie van factoren: fakkel, filmen en schreeuwen als bedreigend worden gezien."