Minder vluchten, meer hinder: 'Vliegtuig zorgt voor geluidspiek'

In 2002 ervoer 50 procent van de omwonenden rondom Schiphol ernstige geluidshinder en slaapverstoring bij een geluidsniveau van 60 decibel. In 2020 steeg dat naar 75 procent, blijkt uit onderzoek van het RIVM. Ook bij omwonenden van andere vliegvelden in het land groeide de ergernis. Zo zegt 30 procent van de omwonenden van Rotterdam The Hague Airport ernstige hinder te ervaren, in 2002 was dat nog 25 procent.

Minder vluchten door pandemie 

Het RIVM vergeleek voor het nieuwe onderzoek de gemiddelde geluidsbelasting over een jaar in decibellen met de hinder die Nederlanders zelf zeggen te ervaren. Waarom omwonenden meer geluidshinder ervaren, heeft het RIVM niet onderzocht.

Ze adviseren om hier in volgende onderzoeken dieper op in te gaan. Want hoe kan die ergernis zo groot zijn geworden terwijl het aantal overvliegende vliegtuigen afnam? In 2002 waren er 400.000 vliegbewegingen, in 2020 daalde dat – met name door de pandemie – naar 227 duizend. In 2021 steeg dat aantal met 17 procent naar 303 duizend. Maar - zoals gezegd - bij hetzelfde aantal decibellen, groeide de ergernis toch.

Doorbroken stilte

Volgens Marcel Cobussen, hoogleraar Auditieve Cultuur aan de Universiteit Leiden, zou juist deze plotselinge afname van het aantal vluchten een verklaring kunnen zijn. "Op het moment dat je kennis maakt met een wereld die veel stiller is, valt het extra op wanneer die stilte wordt doorbroken. Je gaat je afvragen waar je al die tijd aan bent blootgesteld", legt hij uit.

Een andere reden is dat omwonenden zich al jaren niet gehoord voelen door de luchthavens en de overheid, denkt Cobussen. "Als je probleem niet serieus genomen wordt, zal je ergernis enorm toenemen. Stel je buurman geeft een feestje: als je een goede relatie met hem hebt en hij heeft je laten weten dat dat hij een feest geeft en tot hoe laat het duurt, dan zal je dat makkelijker accepteren dan wanneer je van niets weet en je geen idee hebt wanneer het stopt."

Vliegtuigen worden stiller

Maar het wordt beter, zeggen luchtvaartmaatschappijen. Vliegtuigen worden namelijk steeds stiller. Dat klopt, zegt luchtvaartexpert Joris Melkert. "Als je puur het geluid meet, kan je zeggen dat Schiphol stiller is geworden. Vliegtuigen moeten tegenwoordig aan strengere geluidsnormen voldoen", legt hij uit.

Dat de KLM alle Boeings 737NG zal gaan vervangen voor de veel stillere Airbus A320neo is volgens Melkert dan ook goed nieuws, maar het is niet genoeg om geluidsoverlast weg te nemen. "Het zal zeker een decibel schelen, maar dat zal nog niet genoeg zijn. Het menselijk oor kan 1 of 2 decibel niet onderscheiden. Je ervaart het pas als geluid met zo'n 10 decibel afneemt."

Bovendien draait geluidshinder niet alleen om decibellen, benadrukt de luchtvaartexpert. "Er is een verschil tussen geluid, wat je kunt meten, en lawaai. Dat laatste is wat een mens ervaart en daar zit een belangrijk psychologisch aspect aan." Wennen aan het geluid van een overvliegend vliegtuig is moeilijk. "Een snelweg bijvoorbeeld geeft - zeker als het wat verder weg is - een vrij monotoon geluid. Een vliegtuig zorgt iedere keer opnieuw voor een geluidspiek."

Geen controle 

Cobussen vult aan dat geluidshinder ook te maken heeft met een gebrek aan controle over de situatie. "Er zijn weinig mensen die gehoorschade oplopen van de vliegtuigen, maar als je niet weet wanneer het volgende vliegtuig overkomt, staat je lichaam constant onder een zekere spanning. Je kunt het vergelijken met de alertheid die ouders van een baby hebben. Ook als het kind niet huilt, staan ze 'aan' voor het geval dat."

En dat is schadelijk. Want wie langdurig aan geluidshinder wordt blootgesteld, kan daar gezondheidsproblemen door krijgen. "Denk daarbij aan slapeloosheid, hartritmestoornissen, een hoge bloeddruk en concentratieproblemen", zegt Cobussen. 

Noise cancelling 

Op de vraag of omwonenden zelf iets kunnen doen om hun ergernis te verkleinen, heeft de hoogleraar helaas geen goed advies. "Je kunt natuurlijk de hele dag met een noise cancelling koptelefoon gaan lopen, maar dan sluit je jezelf af voor je omgeving. Dat is hetzelfde als zeggen: 'ga maar lekker ergens anders wonen'."

Piekbelasting 

Volgens de hoogleraar ligt de echte oplossing bij de politiek en de luchtvaartmaatschappijen. "Ik denk dat een deel van het probleem opgelost kan worden als mensen zich écht gehoord voelen door de politiek en de luchthavens. Dat gaat over het verminderen van de vliegbewegingen, maar ook om goede communicatie over de momenten waarop er gevlogen wordt."

Cobussen is blij dat het RIVM concludeert dat onderzoek naar geluidsoverlast tekortschiet wanneer er alleen gekeken wordt naar het aantal geproduceerde decibellen per jaar. Over een heel jaar kan volgens de hoogleraar namelijk wel meevallen qua geluidsoverlast, maar dat neemt niet weg dat omwonenden er op specifieke momenten - de piekbelasting - juist veel hinder van ondervinden. "Die metingen blijven heel belangrijk, maar het is niet voldoende. Het gaat om hoe we geluid beleven."

Van wie is de plek waar de overlast optreedt?

De hoogleraar hoopt dat de politiek meer oog krijgt voor Nederlanders die last hebben van geluidsoverlast. "Er moet een antwoord komen op de vraag: van wie is de plek waar de geluidsoverlast optreedt?"

Of Den Haag er daadwerkelijk voor gaat zorgen dat omwonenden van vliegvelden in de toekomst minder geluidshinder ervaren, is nog maar de vraag. Het kabinet eist dat Schiphol vanaf eind 2023 geen 500 duizend, maar 440 duizend vliegbewegingen maakt. Luchtvaartminister Mark Harbers zei in een interview aan Luchtvaartnieuws echter dat deze krimp dit jaar niet haalbaar is.