KLM lapt voorwaarden staatssteun aan de laars, geduld kabinet is op

Het gaat om de bonussen over 2019, het jaar voor de coronacrisis. Op zich mogen die nog best aan de top van het bedrijf betaald worden, maar niet zolang KLM financieel nog op de staat steunt. En dat is nog het geval (zie het kader onderaan het artikel). 

Toch gaf de raad van commissarissen eind vorig jaar z'n fiat om de bonussen uit te betalen. Als excuus gebruikte de rvc een vonnis van de rechter, in een zaak die was aangespannen door de vertrokken topman Pieter Elbers. 

Die eiste zijn ontslagvergoeding en bonussen uit de jaren voor corona op en kreeg gelijk. Daarop kregen Elbers én de nog zittende bestuurders en het hoogste management hun bonussen over 2019 overgemaakt. 

Voorwaarden terzijde geschoven

"Een schending van de steunvoorwaarden", concludeert staatsagent Jeroen Kremers. Hij controleert namens de staat of het bedrijf zich aan de afspraken houdt die horen bij de steun van in totaal 6,8 miljard euro. 

Het is niet de enige voorwaarde die het bedrijf 'terzijde geschoven' heeft, ontdekte de staatsagent. In ruil voor de staatssteun moet KLM in de kosten snijden, om financieel gezond te worden. 

Een van de voorwaarden om dit te bereiken is het inleveren van loon door het personeel. In 2020 en 2021 is dit gebeurd. Maar vanaf vorig jaar maart heeft KLM, zonder overleg met de staat of de staatsagent, de piloten al weer een loonsverhoging geven.

Torenhoge inflatie meegerekend

Hierdoor verdienen de piloten ongeveer 15 procent te veel om hun - afgesproken - steentje bij te dragen aan het bezuinigingsdoel, aldus de staatsagent. En die heeft zelfs de hoge inflatie als verzachtende omstandigheid meegerekend, op speciaal verzoek van KLM. 

Ook de hogerbetaalde functies onder het cabine- en grondpersoneel zijn er vorig jaar zo hard in loon op vooruitgegaan, dat ze 10 procent meer verdienen dan is beloofd aan de overheid in ruil voor de steun. 

Loonkosten harder gestegen dan gemiddeld

De loonsverhogingen in 2022 hebben de besparingen op de loonkosten in de jaren ervoor helemaal 'tenietgedaan', aldus de staatsagent. Vergeleken met 2019 stegen de loonkosten bij KLM harder dan gemiddeld in Nederland. 

Alleen de salarissen van het grond- en cabinepersoneel in de lagerbetaalde functies zijn in lijn met de beloftes, én die van de top van het bedrijf. Zorgwekkend, vindt de staatsagent. Want als KLM niet genoeg bezuinigt, duurt het langer voor de doelen uit het herstelplan zijn gehaald. Om dat plan te laten slagen, moet er weer winst gemaakt worden. 

Dat is nodig om te kunnen investeren in schonere vliegtuigen en nieuwe IT. Op dit moment wordt er, onder meer doordat het personeel zoveel verdient, niet genoeg bespaard door KLM. 

Het bedrijf loopt dit jaar 250 miljoen euro achter op wat het zou moeten besparen volgens de staatssteunafspraken. Dat bedrag loopt de komende jaren verder op, tot 475 miljoen euro per jaar vanaf 2025. 

Waarschuwing voor compensatie

En het zou nog weleens erger kunnen worden, waarschuwt de staatsagent. Zo heeft KLM de werknemers beloofd dat het personeel een compensatie krijgt voor het inleveren van salaris als het steunpakket is beëindigd. Als dat gebeurt, worden zelfs de besparingen uit 2019 en 2020 deels 'weer teruggedraaid'. 

KLM laat in een brief aan het ministerie van Financiën weten dat zij niet anders kan dan 'concurrerende arbeidsvoorwaarden' bieden, vanwege de 'torenhoge inflatie en de krappe arbeidsmarkt'. En dat is de reden dat KLM zich niet meer houdt aan de afspraak dat personeel moet bijdragen aan het snijden in de kosten. 

De staatsagent maakt gehakt van deze argumenten. Er vertrekken weliswaar iets meer mensen bij het bedrijf, maar niet 'ongebruikelijk' veel, concludeert de staatsagent op basis van gegevens die KLM zelf aanleverde. 

Tekort aan piloten? Welnee: een overschot

Het bedrijf leverde weer géén info aan waaruit zou blijken dat piloten bij andere Europese luchtvaartmaatschappijen meer verdienen. Sterker nog: er is een overschot aan piloten in Europa, blijkt uit de info van KLM. 

Al met al is het kabinet ook niet blij met de conclusies van de staatsagent. 'Teleurstellend', noemen ministers Sigrid Kaag (Financiën) en Mark Harbers (Infrastructuur en Waterstaat) de naleving van de steunvoorwaarden in een brief aan de Tweede Kamer.

Het kabinet is zo ontstemd over de opstelling van het bedrijf dat het wil dat KLM zo snel mogelijk zonder staatssteun verdergaat. Het bedrijf liet vorige week al weten dat het naar verwachting in april zover is. 

Steunpakket van 6,8 miljard

KLM heeft weliswaar al het geld terugbetaald dat het leende van of met hulp van de staat, het bedrijf wordt nog wel gesteund door de overheid. Er staat namelijk nog een kredietfaciliteit open, vergelijkbaar met een creditcard voor consumenten. 

Het bedrijf kan nog steeds aanspraak maken op deze kredietlijn, en moet zich daarom nog houden aan de voorwaarden van de staatssteun. Bij het uitbreken van de coronapandemie kreeg KLM forse steun, bovenop de loonsubsidie NOW waar alle bedrijven gebruik van konden maken om salarissen door te betalen. 

Het kabinet steunde KLM met een lening van 1 miljard euro en stond garant voor een lening van 2,4 miljard bij een groep banken. Als KLM die niet terug zou kunnen betalen, zou de staat daarvoor opdraaien. 

Verder kreeg het bedrijf uitstel voor het betalen van loonbelasting. Daar is inmiddels al een deel van betaald, maar nog steeds is KLM de fiscus nog bijna 1,4 miljard euro schuldig. 

Bij elkaar opgeteld ruim 6,8 miljard euro, bijna een kwart miljoen euro per KLM'er, berekende de staatsagent. De steun hoeft niet allemaal te worden terugbetaald. De NOW, met bijna 2 miljard goed voor 70.000 euro per werknemer, hoeft niet terug te worden betaald, als deze tenminste terecht is aangevraagd.