Dreigt er een gastekort? 'Ja, we moeten ons echt zorgen maken'

De inkoopprijzen op de gasmarkt, waar energiemaatschappijen en grootverbruikers hun gas inkopen, zijn de afgelopen dagen naar recordhoogtes gestegen. Inmiddels schommelt de prijs rond de 130 euro per megawattuur. Een vertienvoudiging ten opzichte van een jaar geleden.

Blinde paniek

"Op de markten heerst nu blinde paniek", zegt Hans van Cleef, energiedeskundige van ABN Amro. De reden daarvoor is dat er een risico op een tekort bestaat. Dat betekent simpelweg dat er een situatie kan ontstaan dat er niet genoeg gas voorhanden is om consumenten en bedrijven te voorzien.

Voorlopig is dat nog niet aan de orde, maar een extreem koude winter zou daar wel voor kunnen zorgen. Vooral grootverbruikers van gas maken zich daar zorgen over.

Huishoudens lijken veilg

Huishoudens hoeven zich volgens Van Cleef geen zorgen te maken dat er geen gas meer uit het fornuis komt. "Ik denk niet dat die kans er is. Mochten er echt tekorten zijn, dan verhogen we de productie uit Groningen."

Want hoewel het de bedoeling is om binnenkort niets meer uit het Groningerveld te halen, kan in geval van nood de productie nog wel opgeschroefd worden. En voordat huishoudens echt zonder gas komen te zitten, moet eerst de industrie eraan geloven.

"Daarover moeten we ons echt zorgen maken", zegt ook Jilles van den Beukel, energie-expert bij het Haags Centrum voor Strategische Studies (HCSS). "De kans is niet groot, tussen de 0 en 10 procent. Maar dat is niet 0 en dat was het in het verleden wel."

"Niet dat alles dan platgaat, maar industrieën moeten dan gedwongen afschakelen. Wat je nu ziet, is een voorloper daarvan", vervolgt hij.

De prijzen schieten nu zo hard omhoog, dat Van den Beukel het 'angstwekkend' noemt. "Het wordt onbetaalbaar voor bedrijven." Dat zorgt ervoor dat sommige bedrijven nu al beginnen af te schalen.

Hoewel consumenten zich dus niet zoveel zorgen hoeven te maken over de levering van gas, zullen ze wel ook lijden onder de sterk stijgende prijzen. Logisch: als het voor je energiemaatschappij veel duurder wordt om gas in te kopen, ga jij daar ook aan meebetalen.

Dat speelt natuurlijk niet als je je gasprijs voor langere tijd hebt vastgezet. Maar wie een variabele prijs heeft afgesproken of zijn contract moet vernieuwen, gaat dat wel merken. Wie een nieuw contract moet afsluiten, kan rekenen op een kostenstijging van honderden euro's per jaar.

Met de pet in de hand naar Poetin

Een tekort voorkomen deze winter, dat hebben we niet in eigen hand. "We moeten hopen op een zachte winter, en met de pet in de hand naar Poetin", aldus Van de Beukel.

Daarmee doelt hij op de import van Russisch gas. Tot nu toe blijkt dat nog niet eenvoudig. De Russen waren tot nu toe nog niet in staat of niet bereid om meer gas aan Europa te leveren.

Dat we opeens in deze problemen zijn beland, heeft te maken met meerdere factoren. Zo hadden we een koud voorjaar, waardoor de gasreserves na de winter niet volledig zijn aangevuld. Tel daarbij op: relatief weinig wind in Europa, waardoor er minder windenergie voorhanden was (en dus meer gas verstookt moest worden) en een zeer sterk aantrekkende economie, waardoor er veel energie nodig is.

Tot een paar jaar geleden zou dat nooit hebben geleid tot een dreigend gastekort in Nederland, maar door het afbouwen van het Groninger gas is dat allemaal veranderd.

Eyeopener

"Dit is een eyeopener, een waarschuwing. We moeten serieus nadenken over hoe je de leveringszekerheid kan garanderen", zegt Van Cleef. Van den Beukel is het daar roerend mee eens. "We hebben niet goed nagedacht over de consequenties", zegt hij over het snel afbouwen van de productie in Groningen.

Voorlopig kunnen we weinig anders doen dan hopen op een milde winter, maar voor de toekomst moeten er maatregelen genomen worden om herhaling te voorkomen. Van Cleef wijst bijvoorbeeld op de import van LNG, dat is vloeibaar aardgas dat per schip vervoerd kan worden. "En natuurlijk productie uit de kleine velden."

Naast het Groningerveld kent Nederland namelijk tal van kleinere gasvelden. Het leeghalen brengt minder risico's mee dan in Groningen, maar stuit wel op veel verzet. Van den Beukel raadt ook aan om langetermijncontracten te sluiten met buitenlandse gasleveranciers. Iets wat Nederland tot nu toe niet heeft gedaan, omdat het nooit nodig was. Aan dat tijdperk is definitief een einde gekomen.

Het ministerie van Economische Zaken laat weten dat de voorraden van 'laagcalorisch' gas, het soort gas dat huishoudens gebruiken, 'ruimschoots gevuld' zijn. Volgens EZK moet dit voldoende zijn, 'ook bij een koude winter'.

De kans dat het noodplan in werking moet treden, waarbij industriële grootverbruikers worden afgeschakeld, schat het ministerie in als 'zeer gering'.