Sancties raken Rusland hard, maar doen Westen ook pijn
De sancties van het Westen delen een rake klap uit in het gezicht van de Russische economie. Maar de EU houdt zelf ook een pijnlijke vuist over. We moeten rekening houden met schade aan de eigen economie. "Deze sancties zijn een duivels dilemma", zegt Nout Wellink, econoom en oud-president van De Nederlandsche Bank (DNB).
Afgelopen weekend namen de Europese Unie, het Verenigd Koninkrijk, de Verenigde Staten en Canada vergaande sancties tegenover Russische bedrijven en banken. Later sloten ook andere landen, zoals Japan en Zuid-Korea, zich daarbij aan.
Zo zijn een aantal Russische banken geweerd uit het internationale betalingssysteem Swift. Voorafgaand aan de Russische invasie van Oekraïne werd deze stap als de zwaarste sanctie beschouwd, maar daar is nu een zeer zware maatregel bijgekomen.
Honderden miljarden dollars
Want daarnaast zijn voor honderden miljarden dollars aan buitenlandse tegoeden van de Russische centrale bank bevroren, voor zover ze bij westerse financiële instellingen in de computers staan.
"Een draconische maatregel", volgens econoom Teeuwe Mevissen van de Rabobank. "Als je kijkt naar de landen waar dat eerder voor gold zijn dat Venezuela, Iran en Noord-Korea. Toch een groep landen met een behoorlijke paria-status. Rusland vindt zichzelf nu terug in dat rijtje."
In totaal zegt de Russische centrale bank zo'n 630 miljard dollar aan buitenlandse deviezen in de boeken te hebben. Met die kas kunnen ze proberen de waarde van de eigen munt, de roebel, te stabiliseren. Dat deden ze een paar dagen terug nog, door zelf roebels aan te kopen en dollars te verkopen. Maar dat gaat door de sancties nu dus een stuk moeilijker.
Centrale bank
Een centrale bank is een instelling in een land of muntgebied (zoals de eurozone), die verantwoordelijk is voor de uitvoering van het geldbeleid. De centrale bank geeft bijvoorbeeld de munten en bankbiljetten uit en controleert de hoeveelheid geld die in omloop is.
Een van de belangrijkste taken van een centrale bank is ervoor zorgen dat de prijzen in een land of muntgebied stabiel blijven. Bij hoge inflatie, of sterk op en neer bewegende wisselkoersen, grijpt de centrale bank in. Bijvoorbeeld door de geldmarktrente te verhogen, of buitenlandse valuta te kopen of verkopen.
"Dit gaat Rusland erg pijn doen", reageert Nout Wellink, econoom en oud-president van De Nederlandsche Bank (DNB), tegenover RTL Z. Toch relativeert hij ook. "Je moet je wel realiseren dat de reserves van de Russische centrale bank niet alleen bij westerse banken staan. Ongeveer de helft bestaat uit dollars en euro's. Maar ze hebben ook goud, dat ze kunnen gebruiken. En nog zo'n 10 tot 15 procent in de Chinese valuta, de renminbi."
De andere helft van de zogenoemde 'oorlogskas' kan Poetin dus nog wel aanwenden, al kan hij een run op de Russische banken daar niet meer mee voorkomen.
Veel Russen met tegoeden in euro's en dollars willen die nu namelijk contant opnemen bij hun eigen bank, maar de voorraden raken snel op. En de centrale bank in Moskou kan die voorraden niet meer aanvullen.
Kettingreactie
Dat kan een kettingreactie in gang zetten, omdat het het vertrouwen in het Russische financiële systeem wegslaat. De eigen roebel daalt dan verder in waarde, boodschappen en kleding worden duurder. Kortom: het leven van de gewone Rus wordt onbetaalbaar, zeker voor zover het import betreft.
De paniek bij Russische mensen en bedrijven kan dan toeslaan: naast euro's en dollars willen ze al hun tegoeden contant opnemen, uit angst voor omvallende banken.
Maar ook het westen moet zich schrap zetten. "Internationale banken krijgen geen betalingen meer uit Rusland", legt Wellink uit. Russische importeurs moeten voor bijvoorbeeld Nederlandse producten betalen in euro's. Maar die hebben ze niet meer. En dus komt er niks.
Liquiditeitsproblemen in het westen
"Dan gaan er liquiditeitsproblemen ontstaan", aldus Wellink. Dat wil zeggen: ook hier kunnen bedrijven in de problemen komen, als zij hun schulden op korte termijn niet meer kunnen afbetalen, omdat er te weinig geld binnenkomt.
Volgens Wellink zijn deze sancties dus een 'duivels dilemma', maar tegelijkertijd is er volgens hem geen andere optie. Of er een financiële crisis zal ontstaan, durft hij niet te voorspellen. "Als het vertrouwen in het financiële stelsel overeind blijft is die kans een stuk kleiner."
Centrale banken in het westen moeten zich dus vooral voorbereiden op het beschermen van dat vertrouwen.