Contracten opgezegd, groepen dicht: grote crisis bij de kinderopvang
Het is crisis in de kinderopvang. Door het hele land moeten regelmatig groepen een dag dicht vanwege het nijpende personeelstekort in de sector. De Amersfoortse kinderopvangorganisatie SKA moet zelfs contracten met ouders opzeggen, omdat er te weinig medewerkers zijn. Er zijn 'gewoon te veel kinderen voor het aantal begeleiders' en dus gaat het mes erin.
SKA zegt voor 5 procent van de bijna 4000 kinderen die het opvangt de contracten (deels) op. Het aantal kinderen moet weer in balans worden gebracht met het aantal beschikbare medewerkers, zegt SKA in een brief aan de ouders.
40 vacatures open
En dus kunnen zo'n 200 kinderen per half augustus of 1 september niet meer terecht bij een van de 50 SKA-locaties. Sommige medewerkers worden herplaatst naar een andere groep of locatie en enkele groepen verdwijnen zelfs helemaal.
De oorzaak is het personeelstekort in de sector. Door de strenge wetgeving, te weinig instroom van de opleidingen, concurrentie van het lager onderwijs en een hoog ziekteverzuim door corona staan bij SKA inmiddels 40 vacatures open op een totaal van zo'n 480 medewerkers. Er zijn te weinig pedagogisch medewerkers op de markt om dit tekort nu op te lossen, stelt SKA. Ook niet in de vorm van zzp'ers.
Vacatures in de kinderopvang
In de kinderopvang (dagopvang, bso en peuterspeelzalen) ontstonden vorig jaar in totaal bijna 16.000 vacatures. Daarvan stonden aan het einde van het jaar nog 5000 open, bijna een derde. In het eerste kwartaal van dit jaar kwamen er 4700 vacatures bij, waarvan er eind maart nog 4400 open stonden.
De ingreep bij SKA staat niet op zichzelf. Eind vorig jaar zegde Partou, de grootste kinderopvangorganisatie van Nederland, de kinderen van een buitenschoolse opvang in Utrecht de wacht aan. In mei sloten een aantal locaties en groepen van Nummer Een, een kinderopvangorganisatie met zo'n 40 locaties in onder andere Veldhoven en Reusel. Voor 200 van de 3500 kinderen stopte daarmee de opvang.
Pijn proberen te verdelen
Nog vaker gebeurt het dat een kinderopvang een locatie of een groep een dag moet sluiten, omdat er op dat moment niet genoeg medewerkers zijn. Zoals bij de kindercentra van Hero in Haarlem en Spaarndam. "Op elke locatie hebben we wel te maken met een tekort", zegt woordvoerder Astrid Bogerman. "We zijn daardoor met enige regelmaat genoodzaakt groepen een dag te sluiten."
Ze proberen de pijn wel te verdelen, zegt ze. "Sommige tekorten, zoals door onvervulde vacatures en langdurig zieke medewerkers, zien we meestal wel een week van tevoren aankomen. Die posities kun je niet altijd opvullen, dan kun je op voorhand een sluiting aankondigen. Maar als iemand zich 's ochtends ziek meldt, is dat een stuk lastiger."
Niemand die ik tegenkom, ontkent nog dat er sprake is van een ernstig personeelstekort in de sector, zegt Gjalt Jellesma, voorzitter van belangenvereniging voor ouders, Boink. "Maar sommige organisaties zijn beter in staat om personeel vast te houden dan andere. Als ouder heb je daar weinig zicht op. Als organisatie moet je goed monitoren waardoor mensen weggaan, anders weet je de reden voor het oplopende tekort ook niet."
Uitstroom medewerkers
Hij wil maar zeggen: heeft SKA 40 vacatures door natuurlijk verloop, of zijn er de afgelopen jaren en maanden veel mensen weggegaan? En waarom zijn ze dan weggegaan? Een groep boze ouders schrijft in een brief aan SKA wel te weten waar het aan ligt. Het aantal werknemers en de instroom van nieuwe pedagogisch medewerkers is de afgelopen jaren gelijk gebleven. "Het probleem ontstaat (dus) door de verhoogde uitstroom, in combinatie met het sterk verhoogde aantal kinderen, in 2021. SKA is dus niet voldoende in staat om medewerkers te behouden."
In het laatste kwartaal van 2021 stroomde 23 procent van de kinderopvangmedewerkers uit naar een andere baan. Dat ligt in lijn met het gemiddelde in de zorgsector. Medewerkers vertrekken om verschillende redenen. Ze krijgen ergens anders bijvoorbeeld betere arbeidsvoorwaarden, zoals vaste uren en een hoger salaris.
Sprokkeluren
Vooral het basisonderwijs is aantrekkelijk voor medewerkers die kwalificeren voor onderwijsassistent, zeker als zij op dit moment nog op een buitenschoolse opvang werken. Zij krijgen daar prettiger werktijden, een groter contract en een vaste 13e maand. "Wat je nu ziet gebeuren, met die ongelooflijke bak geld die over het onderwijs is uitgestort om de leerachterstanden door corona weg te werken: medewerkers in de kinderopvang worden gewoon weggekocht", zegt Jellesma.
In onderstaande video legt verslaggever Roel Schreinemachers uit welke plannen het nieuwe kabinet heeft met de kinderopvang:
Ook Loes Ypma, voorzitter van de Branchevereniging Maatschappelijke Kinderopvang, herkent dit beeld. "Ik maak me het meeste zorgen om die uitstroom. Als je op een bso werkt, begin je na schooltijd en werk je ongeveer van drie tot half 7. Dat is een sprokkelurencontract. Er werken heel veel jonge mensen in de opvang. Zij verdienen te weinig om een eigen woning te huren of te kopen."
En dus verdwijnen ze van de bso zodra ze die stap willen nemen, zit Ypma. "30 procent van de bso-medewerkers zou meer uren willen werken. Als we hen willen behouden, is samenwerking met het onderwijs heel hard nodig. Wij denken dat dat een oplossing echt in combinatiebanen ligt, dus deels werken als onderwijsassistent, deels als opvangmedewerker."
Al zijn we er daarmee nog niet, zegt ze in één adem door. "Er zijn meer nieuwe mensen nodig, bijvoorbeeld door onze sector aantrekkelijker te maken voor zij-instromers."
Het personeelstekort te lijf
Kinderopvang werkt! organiseert vandaag een 'hackathon', om oplossingen te vinden voor het personeelstekort in de sector. De komende jaren verwacht de sector 50.000 mensen extra nodig te hebben, mede door de aanstaande veranderingen die het kabinet wil doorvoeren. "Dat los je niet alleen op door anders en beter te werven. Daarvoor moet je zoeken naar andere oplossingen", aldus de organisatie.