Zes manieren waarop de lage rente ons allemaal raakt
Een lagere rente lijkt misschien heerlijk, met lage kosten voor het afsluiten van een hypotheek of lening. Maar de fors gedaalde rente heeft ook heel wat negatieve kanten. We zetten er zes op een rij.
Kort voor de financiële crisis lag het rendement op een Nederlandse staatslening met een looptijd van tien jaar nog op zo'n 4,5 procent. Inmiddels ligt dat rendement al weer bijna drie maanden onder nul.
Als consument merk je daar niet direct iets van. Maar de lage rentestand heeft wel impact op een heleboel andere zaken.
1. Spaarrente
Zo heb je de grote daling kunnen merken aan de rente die je op je spaargeld krijgt. Bij ABN Amro en ING Bank is de spaarrente op dit moment nog maar 0,02 procent. Op elke duizend euro krijg je dus nog maar twee dubbeltjes aan rente.
Twintig jaar geleden was de gemiddelde spaarrente nog bijna 3 procent, oftewel 150 keer zoveel als nu.
Als je van de rente op je spaargeld wilt leven, dan is dat een stuk lastiger geworden. Zo moet je bij ABN Amro bij een rente van 0,02 procent 3250 euro aan spaargeld hebben om één halfje bruin te kunnen kopen. Red je het daarmee niet in een heel jaar en wil je elke week twee halfjes bruin kunnen kopen, dan heb je zelfs 338.000 euro op de bank nodig.
2. Pensioenen
Ook voor pensioenfondsen is de lage rente bijzonder lastig. Zij moeten de pensioenen die ze in de toekomst moeten betalen namelijk verdisconteren tegen de huidige lage rente, om de huidige waarde van hun pensioenverplichtingen te berekenen. Hoe lager de rente waartegen pensioenfondsen hun toekomstige verplichtingen moeten terugrekenen naar euro's van nu, hoe hoger die post uitvalt.
Daardoor is de dekkingsgraad, waarmee je uitrekent in hoeverre pensioenfondsen aan hun toekomstige verplichtingen kunnen voldoen, de laatste jaren flink verslechterd.
Voor ambtenarenpensioenfonds ABP, verreweg het grootste van Nederland, dreigen volgend jaar al kortingen op de pensioenen. Mogelijk zullen ook andere pensioenfondsen volgend jaar moeten korten. De aandelenkoersen zijn de laatste jaren per saldo wel gestegen en daardoor hebben pensioenfondsen meer bezittingen, maar het negatieve effect van de lagere rente is groter.
3. Woningmarkt
De huizenprijzen zijn door de lage rente flink opgestuwd. Daardoor is een eigen huis voor veel starters onbereikbaar geworden. Voor Nederlanders met een middeninkomen is een huis nu relatief twee keer zo duur als in de jaren '90. Kostte een gemiddelde koopwoning toen nog vier tot vijf keer het modale jaarsalaris, nu is dat acht à negen keer.
In Amsterdam Zuid betaal je nu zelfs 1,2 miljoen euro voor een rijtjeshuis. Als je je wél een huis kunt veroorloven, moet je bij de koop concurreren met soms wel 25 andere gegadigden. Ook worden huizen nog altijd snel verkocht, waardoor kopers zich genoodzaakt zien overhaast te beslissen of en wat ze bieden op een woning.
4. Aandelen
Nu sparen (en obligaties) vrijwel niets meer opleveren, zijn veel beleggers hun heil gaan zoeken op de beurs. Zo is de AEX-index gestegen tot rond het hoogste punt sinds het najaar van 2007.
Vorige maand stond de AEX zelfs op het hoogste niveau in 18 jaar, sinds de internetzeepbel begin deze eeuw knapte. Door de hoge stand lijkt de beurs kwetsbaarder te zijn voor tegenvallers, zoals de recente vrees voor het escaleren van de handelsoorlog. De AEX-index staat nu ruim 6 procent onder de top van eind juli.
De stijging van aandelenkoersen is fijn voor beleggers, maar niet alle Nederlanders hebben daarvan kunnen profiteren. Aan degenen die geen of nauwelijks vermogen en dus geen aandelen hebben, is de beurshausse voorbij gegaan.
Dat heeft de vermogensverschillen tussen consumenten met en zonder bezit vergroot. Hetzelfde geldt trouwens voor degenen die wél een huis konden kopen en zij die daar niet in slaagden.
5. Verzekeraars
Niet van alle beursfondsen zijn de koersen de laatste tijd gestegen. De koersen van verzekeraars Aegon, NN en ASR én die van de banken ABN Amro en ING hebben het dit jaar op de beurs namelijk veel slechter gedaan dan de AEX-index. Terwijl de AEX nog altijd op een winst staat dit jaar, zijn die vijf financials erop de beurs zelfs op achteruit gegaan.
Voor verzekeraars is een lage rente ongunstig. Levens- en uitvaartverzekeraars moeten immers premies die zij ontvangen beleggen, om ooit een uitkering te kunnen doen.
Maar tegenover de dalende rentes die verzekeraars kunnen behalen met obligaties, staan vaak bepaalde toezeggingen aan klanten. Daardoor bestaat de kans dat een verzekeraar niet meer aan zijn verplichtingen kan voldoen, waarschuwde het Centraal Planbureau (CPB) in juni in de jaarlijkse risicorapportage over de financiële markten.
Uitvaartverzekeraar Yarden raakte in de problemen en staat nu onder curatele van toezichthouder De Nederlandsche Bank (DNB).
6. Banken
Ook banken worstelen met de lage rente. Het spaargeld dat ze binnenkrijgen, lenen ze uit. Maar als ze geld stallen bij de ECB, dan krijgen ze daar geen vergoeding voor. Integendeel: ze moeten dan boeterente betalen.
De negatieve rente hebben banken nog niet willen doorberekenen aan spaarders. De spaarrente is weliswaar bijna nihil, maar wel een stuk hoger dan de -0,4 procent die banken betalen aan de ECB. ABN Amro probeert nieuwe inkomstenbronnen te ontwikkelen en wil scherp op de kosten letten.
ING-voorzitter Ralph Hamers overweegt zelfs een negatieve rente op spaargeld in te voeren of extra kosten in rekening te brengen voor het regelen van bankzaken. Volgens Hamers is die afweging noodzakelijk omdat de Europese Centrale Bank (ECB) de rente waarschijnlijk wil verlagen.
Voor banken is de huidige inverse yieldcurve trouwens nog negatiever. Bij zo'n inverse rentecurve is, in tegenstelling tot wat normaal het geval is, de lange rente lager dan de korte rente.