Verpakkingsvrij bij AH: even wennen, misschien gaan mensen meer recyclen

De meeste klanten van de Albert Heijn XL aan de Argonautenweg in Rotterdam moeten er nog even aan wennen dat ze zelf onder meer biologische basmatirijst, superiore espresso forte koffiebonen, jasmijnthee en havervlokken kunnen tappen.

Ondanks het feit dat het zaterdag aan het begin van de middag is, loopt het nog niet storm, maar er zijn toch al wel wat klanten die enthousiast aan de slag gaan.

Herbruikbare verpakkingen

Je kunt ter plekke zowel plastic voorraadbussen als zakjes kopen, beide in twee verschillende maten, die je in de vaatwasser of in de wasmaschine kunt doen. Je kunt ze dan meerdere keren gebruiken.

Een klant zegt in het voorbij gaan dat het voor hem een uitdaging zal zijn om je eigen verpakking mee te nemen, "anders moet je iedere keer opnieuw potjes of zakjes kopen".

Maar het valt op dat heel wat klanten die zelf hun spullen halen uit de 72 dispensers, met daarin 68 verschillende producten, hun eigen verpakking van huis hebben meegenomen.

Potten en bussen van thuis

Een stel gebruikt daarvoor zeker tien glazen potten, nota bene van Pieter Pot, het bedrijf dat boodschappen verpakkingsvrij thuis bezorgt. Gestaag werken ze hun boodschappenlijstje af. Ze vinden het een goed initiatief dat Albert Heijn hiermee komt.

Een andere klant, Loeke, heeft in verschillende media gelezen over de proef van Albert Heijn. Gewapend met een voorraadbus met daarop spelende katten is ze naar de winkel gekomen om onder meer penne rigate tappen, maar dat valt nog niet mee.

De bovenste rij dispensers hangt best hoog voor mensen die niet heel groot zijn en dat is extra vervelend omdat je bij sommige dispensers wat moet rommelen aan een hendel, omdat niet altijd het eten even makkelijk uit de dispensers komt. Toch is ze blij met de zes meter lange muur met dispensers.

Bewuster leven

"Een supercool initiatief", zeggt ook zelfstandig retailconsultant Eelco Hos. "Tijdens de coronapandemie zijn consumenten gaan inzien dat we bewuster met onze planeet moeten omgaan, daar zet Albert Heijn nu heel duidelijk op in", aldus Rini Emonds, die zich bij onderzoeksbureau IRI bezighoudt met de detailhandel.

Hij wijst ook op de snelle groei van Pieter Pot, dat in onder meer weckpotten boodschappen thuisbezorgt.

25 procent minder verpakkingen

"Albert Heijn laat hiermee zien dat het ze menens is als het gaat om het reduceren van de hoeveelheid verpakkingsmaterialen", voegt Hos daar aan toe. De supermarktketen wil in 2025 20 miljoen kilo verpakkingsmateriaal minder verbruiken in vergelijking met 2017.

Dat is een daling met 25 procent. Door andere maatregelen ligt het verbruik nu al 9 miljoen kilo lager dan vijf jaar geleden, zegt woordvoerder Anoesjka Aspeslagh.

"Uiteindelijk heb je het liefst dat klanten hun eigen verpakking meenemen, in plaats van dat ze in de winkel een herbruikbare zal of pot kopen, dat is het meest duurzaam", aldus Aspeslagh.

'Voorhoede'

Maar het gaat om slechts 70 producten die verpakkingsvrij zijn, op een totaal van misschien wel 22.000, in deze grote supermarkt, nuanceert Hos. Verpakkingsvrije producten zullen beperkt blijven tot huismerken, verwacht Emonds. "Merkfabrikanten zullen de communicatiemogellkjheden op de verpakking missen." 

Verder kun je niet overal verpakkingsvrij introduceren, denkt hij. "Het moet geen zootje worden en met bijvoorbeeld, wijn, bier of olijfolie is dat een probleem", vult Hos aan.

Toch denkt hij dat klanten van Albert Heijn door het initiatief mogelijk thuis ook meer gaan recyclen.

Je kunt de producten uit de dispensers overigens ook verpakt krijgen, maar klanten hebben nu een keuze. Verpakkingsvrij boodschappen is nu niet voor de gemiddelde consument, denkt Hos. "Maar net als eerder bij vegetarisch en biologisch eten heb je een voorhoede en zonder dit soort initiatieven kom je niet vooruit."

'Impact productie en transport op milieu is groter'

Duurzaamheidsexpert Mariska Joustra van Milieu Centraal is positief over de het initiatief van Albert Heijn. "Als je herbruikbare verpakkingen koopt in plaats van wegwerpverpakkingen, dan geeft dat consumenten een goed inzicht in hoe het anders kan", zegt zij.

Maar ze stipt aan dat de impact van verpakking slechts 10 procent is van de totale invloed van een product op het milieu. Productie en vervoer zijn goed voor circa 75 procent, voedsel weggooien heeft dus ook een hele grote impact, aldus Joustra.

Het gebruik van herbruikbare verpakkingen kan ertoe leiden dat consumenten zich ook bewuster worden over de invloed van andere aspecten van hun leven op het milieu.

"Je hebt een paar mensen die 'heel donkergroen' zijn, maar je wilt dat heel veel mensen allemaal milieubewust denken voor een deel omarmen. Zo kun je ook wat vaker de auto laten staan of minder vaak vlees eten."

'Prijs is belangrijk voor consumenten'

Hos betwijfelt of het bij de verkoop van verpakkingsvrije producten om grote hoeveelheden zal gaan. Circa 80 procent van de verpakkingsvrije producten is biologisch. Albert Heijn wil dat de verpakkingsvrije producten per kilo niet duurder zijn dan hun voorverpakte variant. Maar biologische producen hebben het imago dat ze vaak duurder dan niet-biologische. "Mensen kijken vaak naar de prijs", aldus Hos.

Na een snelle vergelijking van een paar producten lijkt het er inderdaad op dat de verpakkingsvrije producten niet duurder zijn en soms wat goedkoper dan de verpakte variant.

'Gemak speelt voor veel consumenten'

Voor de meeste consumenten zal gemak voorlopig nog belangrijker zijn, denkt Hos. Hij denkt dat het voor veel consumenten een nadeel is dat je herbruikbare verpakkingen moet schoonmaken en moet meenemen naar de winkel als je boodschappen gaat doen. Hos verwacht ook dat verpakkingsvrije producten meer kans op succes hebben in bepaalde wijken in bijvoorbeeld Amsterdam, dan in kleinere plaatsen.

Bij sommige andere supermarktketens, zoals Ekoplaza en sommige filialen van Jumbo, passen verpakkingsvrije producten ook goed, denkt Hos. Maar voor discounter Dirk en de Vomar (een regionale supermarktketen in vooral Noord-Holland) ziet hij minder kans op succes.

Mogelijk in nóg 50 winkels

Albert Heijn wil in het komende jaar, als de proef succes heeft, in nog eens 50 winkels verpakkingsvrij boodschappen doen introduceren. Dat zal vooral in de grotere winkels zijn, omdat het aanbieden van verpakkingsvrije producten meer ruimte kost dan de verpakte variant.

Dat je zelf producten in een verpakking kunt doen is overigens op zich niet nieuw. Zo kun je bij onder meer Jumbo en Vomar zelf diepvriesvis scheppen en in sommige winkels van Albert Heijn kan dat met nootjes, of (rond pasen) met chocolade paaseitjes.

Maar daarbij gaat het erom dat je kunt zelf de hoeveelheid kunt bepalen. Die producten moet je nog wel in wegwerpbakjes doen, aldus Emonds.