Meer thuiswerken gaat de files niet voorkomen, deze dingen wel
Dat we meer gaan thuiswerken betekent niet dat files voorgoed zijn verdwenen. Op naar een spitsheffing dan maar? Er zijn ook andere oplossingen denkbaar, stelt Rabo-econoom Ester Barendregt in deze gastcolumn.
Het advies van planbureaus CPB en PBL om een spitsheffing in te voeren, zorgde vorige week voor veel reacties - en lang niet allemaal positief. Want hogere kosten voor automobilisten, dat ligt in Nederland al decennialang gevoelig. Er werden dan ook heel wat bekende argumenten tégen de spitsheffing ingebracht. Daarnaast is er een nieuw argument: we hebben de spitsheffing niet nodig, want sinds corona hebben we geleerd hoe we met meer thuiswerken het verkeer beter over de week en dag kunnen spreiden.
En inderdaad, mobiliteitscijfers duiden erop dat de verkeersdrukte in Nederland weer bijna op het niveau is van vóór de lockdown, behalve in de spits. Probleem opgelost dus? Niet echt. Want op dit moment is de lagere belasting van het wegennet in de spits nog het gevolg van een van bovenaf opgelegde gedragsregel: werk zoveel mogelijk thuis. Dat het ondanks deze gedragsregel toch druk is, komt waarschijnlijk doordat mensen het openbaar vervoer vermijden.
Terug naar oude patroon
Maar wat als de noodzaak voor deze gedragsregel na de coronacrisis vervalt? En werknemers weer gewoon naar kantoor mogen komen, of zelfs moeten? Alle goede voornemens over vaker thuiswerken ten spijt dreigen we dan collectief terug te vallen in oude patronen. En voor je het weet, staan we dan weer massaal op maandag, dinsdag en donderdag in de file. Dat komt doordat we een hardnekkig coördinatieprobleem hebben.
Dat zit zo: ook als we vaker thuiswerken, willen we nog steeds regelmatig collega's, klanten en partners ontmoeten en daarvoor gaan we naar kantoor. Voor die vergaderingen en ontmoetingen moeten we rekening houden met elkaars agenda.
En zo kan het gebeuren dat mensen die zelf helemaal niet zijn gebonden aan vaste dagen, tóch op donderdagochtend massaal op weg gaan naar kantoor. Waar zij afspraken hebben met mensen die op hun beurt op donderdag veel vergaderingen hebben omdat alle anderen er op die dag nu eenmaal ook zijn. Met als gevolg: piekbelasting op de weg, ofwel files. Hetzelfde geldt voor maandag en dinsdag. Tegelijkertijd zijn woensdag en vrijdag populaire deeltijd-/thuiswerkdagen, blijven kantoorvloeren op die dagen rustig en rijdt het op de snelweg dan relatief goed door.
Cultuurverandering nodig
Met goede voornemens om 'na corona' vaker thuis te blijven werken, krijgen we dus niet automatisch een betere spreiding over de werkweek en minder piekbelasting op de weg. Want het coördinatieprobleem dwingt ons naar kantoor op de drukste dagen.
We kúnnen daar iets aan doen. Allereerst: cultuurverandering. Laten we het gesprek met elkaar aangaan: hoe belangrijk is het – en waarom – dat die vergadering op kantoor plaatsvindt? Kan het echt niet op afstand?
Korte schooldagen
Ten tweede: inzet van techniek en een andere inrichting van kantoren. Meer videoconference-ruimtes maken het mogelijk dat de ene collega de bespreking op kantoor bijwoont, en de ander vanaf elders. Dat vermindert het coördinatieprobleem sterk. En ten derde: andere schoolroosters. Gelijke kortere schooldagen in plaats van de woensdagmiddag vrij maakt werkende ouders wendbaarder.
Lukt het ons op deze manieren niet om de ma-di-do-routine te doorbreken, dan rest ons de optie om met directe prijsprikkels de piekbelasting van het wegennet te ontmoedigen. Een spitsheffing dus.