Dit doet zomertijd met je lichaam: 'Slechter slapen en minder energie'

In de nacht van zaterdag 26 maart op zondag 27 maart gaat de klok een uur vooruit en breekt officieel de zomertijd weer aan. Heerlijk! Lekker lang licht 's avonds. Fijn, toch? Wist je dat het fenomeen zomertijd nog helemaal niet zo lang bestaat? Het werd pas ingevoerd eind jaren zeventig, toen er sprake was van een oliecrisis. Het idee was: doordat het 's avonds langer licht is, kunnen we energie besparen. Maar... Heel goed schijnt het voor niet te zijn voor ons lichaam. 

Jan Denneman, internationaal lichtexpert en voorzitter van de non-profitorganisatie The Good Light Group, legt uit hoe het zit. Hij is van mening dat die zomertijd niet goed is voor de mens. Hij probeert 'goed licht' te stimuleren: "Goed licht gaat over de mate en intensiteit van licht die je nodig hebt om optimaal te kunnen leven. Dit heeft invloed op veel aspecten: van slaap, tot stress, risico op ziektes en meer."

Grote nadelen

Denneman deed in de afgelopen jaren veel onderzoek naar de impact van goed licht. Hij concludeert dat de zomertijd funest is voor onze gezondheid, ongeacht waar deze gehanteerd wordt. "We vinden zomertijd fijn, omdat we langer kunnen genieten van onze zomeravondjes in de tuin. Maar we vergeten daarbij dat de zomertijd ook grote nadelen heeft voor onze gezondheid."

Hoe dat werkt? Ieder lichaam heeft een biologische klok. Deze klok wordt beïnvloed door licht. Denneman: "Bij mensen die honderd tot tweehonderd jaar geleden leefden werkte die biologische klok probleemloos", zegt Denneman.

"We waren toen namelijk veel buiten. Maar sinds de industriële revolutie, in de tweede helft van de 19e eeuw, is dat veranderd. We zijn steeds meer binnen gaan leven. Hierdoor werkt onze biologische klok slechter. De zomertijd doet hier nog een schepje bovenop: onze biologische klok gaat er nóg slechter door werken."

Te weinig lichtimpulsen

Volgens de lichtexpert heb je al vanaf ’s ochtends vroeg voldoende lichtimpulsen nodig om je biologische klok goed in te stellen. Die impulsen ontbreken wanneer je in het donker naar je werk gaat en vervolgens de hele dag binnen zit.

"Wij mensen hebben een vierentwintig uurs-cyclus, ook wel circadiaan ritme genoemd. Op basis van deze cyclus worden verschillende factoren zoals lichaamstemperatuur, hormoonhuishouding en spijsvertering geregeld. Krijg je onvoldoende daglicht, dan gaat je circadiaan ritme achterlopen en functioneer je slechter."

"Meer naar buiten gaan, en dan vooral in de ochtend, kan de gevolgen van dit probleem verminderen, maar zal het nooit helemaal kunnen compenseren. Het tijdsverschil met de tijd waar we eigenlijk in horen te zitten, is te groot."

Krijg jij niet voldoende daglicht, of krijg je het eerste licht van de dag op een te laat moment? Dan schopt dat jouw circadiaan ritme overhoop. "Dit kan leiden tot slechter slapen en minder energie overdag", zegt Denneman, die het liefst zou willen dat de zomertijd vandaag nog wordt afgeschaft. "Misschien denk je nu: op kantoor is het toch ook gewoon licht? Klopt, maar helaas is dat licht te zwak om je biologische klok goed te zetten."

Voor de beeldvorming: experts hebben vastgesteld dat we meerdere uren per dag aan minstens duizend lux moeten worden blootgesteld om de gezondheidsvoordelen van licht te ervaren.

"Op een gemiddeld kantoor kom je niet verder dan honderd lux. Ga je naar buiten, dan krijg je alleen op een bewolkte dag al tussen de vijf- en tienduizend lux. Op een zonnige dag ga je naar de honderdduizend lux", zegt Denneman, die aanraadt om bij te weinig daglicht een daglichtlamp te gebruiken. 

Overdosis daglicht

Naast gebrek aan daglicht in de ochtend en overdag, maakt Denneman zich zorgen over het feit dat het 's avonds te láng licht is. "De meeste mensen gaan in de zomer na een werkdag tot laat in de tuin zitten om de laatste zonnestralen mee te pakken.

Zij bestempelen dit moment als 'even lekker genieten', maar dit is funest voor je gezondheid. Omdat we nog tot ongewone tijden blootgesteld worden aan daglicht, vindt de aanmaak van de hormonen die je klaarmaken voor de nacht veel te laat plaats."

Het gevolg? Slecht in- en doorslapen. "Je hormoonstromen worden verkeerd ingesteld, waardoor je lichaam denkt dat het nog lang geen bedtijd is. Je bent wel moe, maar goed slapen? Ho maar. Je slaapt vaak wel in, omdat je moe bent van de dag, maar slaapt vervolgens onrustig omdat je niet de juiste hormonen in je lichaam hebt om de diepe slaap te bereiken. Je rust minder uit, waardoor de kans dat je moe wakker wordt aanzienlijk is."

Stel: we behouden voor altijd de zomertijd en hanteren die als het nieuwe normaal, is het probleem dan opgelost? "Nee, de zomertijd hanteren is nog slechter dan wisselen tussen zomer- en wintertijd. Dit heeft te maken met de tijd waarin we van oorsprong horen te zitten, en dat is de wintertijd. Voor Nederland is de wintertijd de 'standaardtijd' en de zomertijd een artificiële tijd. Om het nog extra ingewikkeld te maken: sinds de Tweede Wereldoorlog is onze wintertijd ook nog eens in de verkeerde tijdzone ingesteld."

Volgens Denneman hanteert Nederland de 'verkeerde' standaardtijd. "Kijk je op de kaart, dan zie je dat we net als Portugal dezelfde tijd als Londen zouden moeten hebben. Maar dat is niet het geval. Onze tijd staat gelijk met die van Brussel, Parijs en Berlijn. Dit betekent dat we al een uur 'naast' de tijd leven die we zouden moeten hebben. Stellen we zomertijd in als standaard, dan zou dat betekenen dat we altijd twee uur afwijken van de tijdzone waarin we eigenlijk moeten zitten."

Gelukkiger aan de oostkant

Er zijn verschillende studies gedaan waarbij de gezondheid van mensen aan zowel de oost-, als westkant van een tijdzone werd onderzocht. "Uit de resultaten blijkt dat mensen die aan de oostkant van de tijdzone wonen, waar de zon opkomt, significant gezonder en gelukkiger zijn. Dat is opmerkelijk en interessant, want dat geeft des te meer aan dat we beter terug kunnen naar onze oorspronkelijke tijdzone."

Ondanks alles heeft Denneman er een hard hoofd in dat op korte termijn wintertijd de nieuwe standaard wordt. "Kijk je naar terminologie, dan heeft wintertijd voor veel mensen een vervelende connotatie: wind, koud, bewolkt, regen. De zomertijd wekt positievere emoties op. Meer zon, langer licht, et cetera. Er moet nog heel wat veranderen voordat iedereen inziet dat het beter is om de wintertijd, of nog beter de echte standaardtijd, te hanteren."

Wat kun je doen om zo min mogelijk last te hebben van het verzetten van de klok?

• Houd je vaste tijdschema aan. Eet op dezelfde tijden en ga vooral de nacht na het verzetten van de klok naar bed op de tijd die je gewend bent. Ook al ben je nog niet moe omdat je een uurtje mist.
• Zorg voor beweging in de buitenlucht; sporten, wandelen, spelen en fietsen bijvoorbeeld. Het liefst in de ochtend.
• Probeer in de maanden met de langste dagen niet te laat meer buiten te zijn. Eigenlijk moet je minstens twee uur voordat je gaat slapen niet meer in het daglicht komen.
• Maak gebruik van verduisterende gordijnen. Zo is het ’s avonds donker in je slaapkamer en heb je geen last van het ochtendlicht als je nog wilt slapen.