Romy: 'Hoe kom ik van mijn koopverslaving af?'
Ik vraag dit voor een vriend: elke week behandelen we een vraag over je gezondheid die je niet snel aan je eigen arts durft te stellen. Deze week worstelt Romy met haar uitgaven. Zodra zij haar salaris heeft binnengekregen, heeft ze het alweer uitgegeven. Hoe kan ze haar drang om heel veel te kopen de kop indrukken?
Romy (23) heeft sinds een paar maanden een vaste baan met een goed salaris. "Ik mag echt niet klagen, maar waar ik al voor vreesde, gebeurt nu: ik geef mijn geld meteen weer uit. Ik woon nog bij mijn ouders, dus ik houd best wel een behoorlijk bedrag over van mijn salaris. Ik wil eigenlijk sparen voor een eigen autootje, maar daar komt niets van terecht omdat ik vrijwel mijn hele salaris opshop."
Romy kan de verleiding niet weerstaan, niet in de winkel én niet online. "Mijn moeder wordt ondertussen gek van alle pakketbezorgers die dag in, dag uit voor de deur staan. Maar ik kan mezelf niet inhouden als ik weer een leuk kledingstuk, mooie make-up of gave schoenen zie. Eerder had ik dit probleem ook al, maar toen had ik simpelweg niet zoveel geld dus kon ik ook niet veel kopen. Nu ben ik echt helemaal los aan het gaan. Hoe houd ik mijn geld beter in mijn zakken?"
Ook al is een 'koopverslaving' geen officiële diagnose, dat wil zeker niet zeggen dat het geen ernstige vormen kan aannemen en gevolgen kan hebben, weet gezondheidszorgpsycholoog Bjarne Timonen. "Uiteraard kan een koopverslaving leiden tot schulden, financiële stress, maar ook tot somberheid, depressie en eenzaamheid."
Dwangmatig versus impulsief
Volgens Timonen kunnen we twee typen koopverslaving onderscheiden: de dwangmatige koopverslaafde en de impulsieve. "De dwangmatige koper is iemand die bijvoorbeeld van een bepaald merk lippenstift alle kleuren moet hebben. De impulsieve koper is iemand die – zowel online als in de winkelstraat – heel gemakkelijk verleid wordt en overal dingen ziet die hij of zij moet hebben."
Een koopverslaving ontstaat meestal niet zomaar. Het kan volgens de gezondheidspsycholoog een genetisch component hebben, maar het kan ook een gevolg zijn van de diagnose ADHD – "dan heb je vaak te weinig controle over jezelf en dus ook over je koopgedrag". Ook kan het maken hebben met somberte, stelt Timonen. "Wat je vaak ziet is dat sombere mensen het doen van aankopen zien als een vorm van zelfmedicatie. 'Ik zal mezelf vast wel beter voelen als ik dat in huis heb', denken ze dan."
Volgens Timonen is er niet altijd meteen professionele hulp nodig. Sowieso raadt hij iedereen aan – met of zonder gat in je hand – om jezelf een koopfilosofie aan te leren. Die luidt als volgt: vraag jezelf voorafgaand aan iedere koop af: 1) Heb ik het nodig? 2) Kan ik het betalen? 3) Is het duurzaam? Oftewel: kan ik hier langer mee doen en is het goed voor de planeet? "Heel veel koopverslaafden kopen zonder erbij na te denken. En dus ook vaak veel goedkope troep waar je maar heel even plezier van hebt. Wat dus al helemaal niet bijdraagt aan de staat van onze planeet."
Alleen het broodnodige
Naast deze koopfilosofie raadt hij Romy aan om eerst eens een maand te proberen om alleen het broodnodige te kopen om in je levensonderhoud te voorzien. "Doe dit alleen of eventueel met de hulp van een budgetcoach. Lukt dit de eerste maand, doe dit dan ook een tweede, derde en vierde maand. Koopverslaafden hebben zat kleding, schoenen en spullen dus ze zullen niets tekortkomen."
Maar als dit experiment nou niet lukt? Timonen: "Levert dit heel veel stress en spanning bij je op, dan is het tijd om hulp te zoeken bij een verslavingsinstelling. Dat klinkt heftig, maar een koopverslaving kan ook heel heftig zijn. In een instelling krijg je de juiste begeleiding en wordt er gekeken naar achterliggende patronen en de oorzaak van jouw dwangmatige koopgedrag."
Gezond koopgedrag
Na de behandeling moet je in staat zijn om het overmatige en onnodige kopen los te laten. "Je leert op een andere manier kopen en dus ook sparen, en beloning te halen uit een gezond koopgedrag. Dat wordt je nieuwe hoofdmodus."
Rubriek: Asking for a friend
In deze wekelijkse rubriek Asking for a friend leggen we lezersvragen over gezondheid voor aan één van onze experts. Heb jij ook een prangende gezondheidsvraag voor een huisarts, verloskundige, diëtist, psycholoog of een andere gezondheidsexpert? Mail die dan naar weekendmagazine@rtl.nl en wie weet zie jij het antwoord hier op deze plek verschijnen.