Kinderarts Nico van der Lely gaat door met zijn missie: 'Geen druppel alcohol meer voor jongeren'

"Een meisje van 15 jaar belandde op de spoedeisende hulp met een alcoholvergiftiging. Bloedonderzoek wees uit dat ze een alcoholpromillage had van 3,0. Met zo’n uitslag moet ze zo’n zestien glazen drank in korte tijd hebben 'weggetikt'. Ze was ver heen. Het duurde vier uur voordat ze weer bij bewustzijn was. Ze herinnerde zich niets van de avond, en kon ook niet verklaren waarom ze was aangetroffen met haar slip op de enkels. Nader onderzoek wees uit dat ze seks had gehad. Ze had geen idee met wie, het was haar eerste keer."

Met dit schokkende praktijkvoorbeeld begint het nieuwe boek van Nico van der Lely, Stop met alcohol voor jongeren. Daarin komen behalve de auteur zelf ook 25 andere specialisten aan het woord, ieder op zijn of haar vakgebied. 

Al jaren voert de kinderarts strijd tegen alcoholgebruik door kinderen en jongeren. Samen met anderen wist hij al de alcoholwet te veranderen, waardoor de minimumleeftijd voor het kopen van alcohol in 2014 omhoogging van 16 naar 18. Ook kreeg hij voor elkaar dat alcoholreclames op tv – toen de jeugd nog veel lineaire tv keek – werden verboden tot 21 uur ’s avonds. 

Maar tot zijn frustratie lijkt nog steeds niet tot iedereen door te dringen hoe schadelijk alcohol is. "Dat alcohol gif is, blijft een impopulaire boodschap, waar het merendeel van de mensen doof voor blijft."

Zeven soorten kanker

De cijfers liegen er niet om. Niet alleen vergroot alcohol de kans op zeven soorten kanker, het verhoogt ook het risico op circa 200 aandoeningen. En denk je: ach, af en toe een glaasje kan toch geen kwaad? Ook dat kan al grote gevolgen hebben. "Het risico op borstkanker neemt al met 12 procent toe bij één glas per dag", vertelt Van der Lely. 

"Vroeger kreeg 1 op de 9 vrouwen borstkanker, nu is dat 1 op de 7. Het gaat faliekant mis. En ook het risico op een herseninfarct, op hoge bloeddruk en op hartfalen stijgt al bij gemiddeld één glas per dag."

Rook je tijdens het drinken – velen doen het júíst dan – dan verhoogt dat het risico op kankers in mond- en keelholte, strottenhoofd en slokdarm nog eens 5 tot 30 keer vergeleken bij wanneer je alleen alcohol drinkt. "Dat komt onder andere doordat alcohol de schadelijke stoffen in tabaksrook activeert." Dat is iets wat mensen zich volgens Van der Lely onvoldoende realiseren. 

Agressieve jongens en depressieve meisjes 

Nu geldt dat alles voor iedereen, en niet specifiek voor kinderen en jongeren. Maar voor hen is alcohol nog eens extra schadelijk. Zo zijn hun hersenen nog in ontwikkeling en heeft alcohol daarop een negatieve invloed, met name op denken en geheugen.

"Ik gil al jaren dat het hun IQ aantast", aldus Van der Lely. Ook zijn jongeren vanwege hun lage lichaamsgewicht relatief snel dronken. Jongens worden dan vaak agressief, meisjes depressief.

In de alcoholpoli die Van der Lely mede heeft opgezet, ziet hij regelmatig kinderen en jongeren binnenkomen met een alcoholvergiftiging. Bij hen kan dit al na 5 of 6 glazen alcohol gebeuren. Ze zijn dan in coma, onderkoeld, aan het stuiptrekken of hebben een black-out. Een kwart van hen heeft secundair letsel veroorzaakt door het alcoholgebruik, zoals botbreuken, brandwonden of longontsteking door het inademen van braaksel. Soms zijn ze ook seksueel misbruikt. 

Plotseling out

Het kinderlichaam reageert bovendien anders op alcohol dan dat van een volwassene, zegt Van der Lely. "In tegenstelling tot volwassenen, zwalken kinderen niet als ze veel hebben gedronken. Doordat hun kleine hersenen, verantwoordelijk voor de motoriek, nog niet helemaal zijn ontwikkeld, blijven ze langer normaal lopen. Je ziet dus niet altijd aan ze dat ze dronken zijn. Daarbij komt dat ze zélf ook vaak niet doorhebben wanneer ze dronken worden: ze gaan plotseling out." 

Gevaarlijk, want als ze op de fiets zitten, kunnen ze zo in het water vallen of op de weg, met alle risico’s van dien. Wat volgens de kinderarts ook niet iedereen weet, is dat kinderen die omvallen door alcohol vaak een oppervlakkige ademhaling hebben. "Niet zelden worden ze daarom voor dood aangezien door de mensen die hen zo zien liggen. Als je je kind zo aantreft als ouder, kan dat leiden tot een ernstig psychologisch trauma."

Er zijn al veel stappen gezet om het alcoholgebruik onder jongeren te verminderen, en met succes. Zo is de gemiddelde leeftijd van jongeren met een alcoholvergiftiging iets gestegen, naar van 14 naar 16 jaar. Van der Lely en zijn collega’s zien tegenwoordig geen 12- of zelfs 10-jarigen meer op de poli. 

"Dat is de winst van de verhoging van de minimumleeftijd", zegt Van der Lely. Ook het aantal gevallen van jongeren met een alcoholvergiftiging neemt de afgelopen jaren niet meer toe. Dat is hoopvol. Maar áf neemt het ook niet. "We maken langzaam meters, maar er is nog veel werk te doen."

Tijd voor een cultuuromslag

Alcohol is nog steeds overal. Op sociale media, bij voetbalwedstrijden, in sportkantines. En als het aan de politiek ligt, straks ook bij de kapper en in kledingwinkels. "De teneur blijft dat een glaasje hier en daar gewoon moet kunnen. Dat is een verouderde en schadelijke overtuiging. Het is tijd voor een cultuuromslag." 

Met name uit sportieve omgevingen zou alcohol voor de jeugd verbannen moeten worden, vindt Van der Lely. "Je kunt het sportclubs niet kwalijk nemen dat ze alcohol verkopen; ze zijn er grotendeels van afhankelijk omdat ze geen subsidie meer krijgen. Maar eigenlijk is het niet normaal."

"Wat veel mensen niet weten omdat het vrij nieuwe informatie is, is dat alcohol gepaard gaat met spierverval. Als je op hoog niveau voetbalt om in topvorm te komen en elk weekend drinkt, ben je tegenstrijdig bezig. Met die alcohol breek je de spieren af die je juist zo hard aan het opbouwen was."

Beschermen tegen zelfbeschadiging

Jongeren – laat staan kinderen – zouden wat Van der Lely betreft helemaal geen alcohol meer moeten drinken. Maar de verantwoordelijkheid daarvoor kunnen we niet bij henzelf leggen, weet hij. "Vanwege de puberparadox zullen ze altijd dingen doen waarvan ze weten dat die niet goed voor hen zijn."

En dus is het aan de maatschappij om de jeugd te beschermen tegen die zelfbeschadiging. We moeten leren nee te zeggen, vindt Van der Lely. "Als staat, docent, sportcoach, politieagent of ouder. Dat is een investering die uiteindelijk dikke winst voor later oplevert. We gaan dit niet binnen een jaar veranderen, maar we moeten meer doen en vooral niet loslaten."

Van der Lely vindt ook dat artsen vaker het ziekenhuis uit moeten gaan, zoals hijzelf, om iets aan preventie te doen. "Mensen nemen meer van je aan als je een witte jas draagt, dat is een potent wapen dat dokters veel meer moeten inzetten." 

Maar er zal op meer vlakken iets moeten gebeuren. De oorlog moet uiteindelijk gewonnen worden bij de ouders, meent hij. "Die moeten strenger en consequenter zijn. Je bent niet alleen vriend van je kind. Is je kind te laat thuis of ruik je alcohol? Laat hem zijn telefoon maar inleveren. En kijk als ouder ook naar je eigen drankgebruik. Het is niet normaal als je op dinsdagavond een glas wijn inschenkt omdat je dat 'hebt verdiend' na een lange werkdag."

Ouders corrigeren op hun drankgebruik 

Op een gegeven moment zal de nieuwe generatie de oudere aanspreken op hun omgang met alcohol, gelooft hij. "Je ziet nu al vaak dat jongeren hun ouders corrigeren wat betreft hun drankgebruik, in plaats van andersom. Het is een kwestie van tijd voordat de wal het schip keert."

Wat je als ouder kunt doen

• Blijf in gesprek met je kinderen en maak duidelijk dat drinken onder de 18 jaar niet is toegestaan. Daarmee bescherm je hen. Geef het goede voorbeeld en drink zelf weinig of niet.
• Laat je informeren over de risico’s en gevaren van alcohol, ook over die op langere termijn, zoals kanker.
• Stimuleer je kind om zichzelf te ontplooien. Laat ze hun aandacht en energie aan andere zaken besteden, zoals sport of muziek.
• Gebruik informatiebronnen en filmpjes tijdens de voorlichtingsmomenten met je kinderen, zie bijvoorbeeld Stichtingjeugdenalcohol.nl.

Uit: Stop met alcohol voor jongeren

'Stop met alcohol voor jongeren' van Nico van der Lely is nu verkrijgbaar.