Regime Iran volgt demonstranten tot in Nederland: 'Elke minuut kijk ik wel drie keer achterom'

"Ik belde mijn moeder, via de normale lijn. Tussen twee pieptonen door, terwijl mijn moeder dus niet opnam, hoorde ik mannenstemmen. Het klonk alsof ze Farsi (de taal van Iran, red.) spraken. Dat vond ik heel vreemd en verdacht. Ik schrok enorm, zette mijn telefoon op vliegtuigstand en heb met de telefoon van mijn vriend via WhatsApp naar mijn vader gebeld om te vragen of het mogelijk was dat ik afgeluisterd werd."

'Ze vroegen om ons adres in Nederland'

Setarehs* vader bevestigt haar angst. 'Ja, dat is mogelijk.'  Het incident gebeurde kort nadat ze zich publiekelijk had uitgesproken vóór de protesten in Iran en tegen het regime. Ze kan niet bewijzen dát ze werd afgeluisterd en dat het Iraanse regime daarachter zou zitten, maar alle signalen wijzen daar wel op. "Het is een enge gedachte en het maakt me heel erg waakzaam. Welke apps kan ik nog gebruiken en wat kan ik tegen wie zeggen?"

* echte naam bekend bij de redactie (zie toelichting in kader onderin)

Dat Setarehs angst niet onterecht is, blijkt uit het verhaal van Laleh* die in een grote stad in Nederland woont. "Omdat het internet bijna de hele tijd is afgesloten, hebben we weinig contact met mijn familie in Iran", vertelt ze. Maar een paar dagen geleden lukte het om een paar minuten te bellen. "Toen lieten ze weten dat het niet goed ging. Ze hadden een brief gekregen waarin onder meer stond dat mijn nichtje zich moest melden bij de zedenpolitie. Ook vroegen ze om ons adres in Nederland."

"Deze onveiligheid en wreedheid speelt al 43 jaar."

Later kregen ze ook te horen dat een andere nicht opgepakt en gemarteld is. "Daarbij werd ook specifiek naar ons gevraagd. We weten niet hoe het nu met haar gaat en of ze weer vrij is." Al verschillende familieleden van Laleh zijn in de afgelopen decennia geëxecuteerd. "Deze onveiligheid en wreedheid speelt al 43 jaar."

Laleh vertelt dat het bekend was dat ze gezocht werden in Nederland. Eerder probeerden Iraanse autoriteiten het werkadres van haar moeder te achterhalen. Al voor de huidige protesten sprak zij zich uit tegen het regime van ayatollah Khamenei, waardoor ze op een zwarte lijst stond en niet naar Iran kon afreizen.

Spionnen

Omdat er nu zo specifiek naar hun thuisadres gevraagd werd, voelt Laleh zich onveilig hier in Nederland. "Ik vind het heel moeilijk om over straat te gaan. Kijk elke minuut wel drie keer achterom." Ze staat continu in contact met de politie, die haar op afstand volgt. Maar veel meer dan dat kunnen zij niet voor haar doen. Dat Nederlanders met Iraanse roots zich niet veilig kunnen wanen in Nederland is wel gebleken. In 2015 en 2017 werden twee Iraanse Nederlanders vermoord. Vrijwel zeker in opdracht van het Iraanse regime.

"Eerst dacht ik: ze zijn naar me op zoek, ik moet me inhouden. Maar daarna dacht ik: dat is precies wat ze willen en dus moet ik het tegenovergestelde doen. Ik doe nog steeds wat ik kan doen voor de mensen die geen stem hebben."  Laleh blijft zich uitspreken tegen het regime, maar voorlopig even alleen online. Afgelopen zondag durfde ze het niet aan om naar het protest op de Dam in Amsterdam te gaan.  

Iraanse ambassade sluiten

Tijdens dat protest gebeurde er ook iets opmerkelijks. RTL Nieuws sprak met Iraanse Nederlanders die daar waren en zich niet helemaal veilig voelden. Volgens meerdere getuigen was er een verdachte vrouw, die opzichtig foto's en filmpjes maakte van de aanwezigen. Ze sprak Arabisch, maar ook Perzisch. "Ze had een nare glimlach op haar gezicht", zegt Setareh. "Het voelde heel vreemd."

Meerdere mensen hebben deze vrouw aangesproken op haar gedrag en de organisatie heeft haar gevraagd de foto's te verwijderen. Dat weigerde de vrouw. "Ze ontkende ook niet dat ze een spion was. Maar ze leek niet Iraans, bijvoorbeeld door de manier waarop ze haar hoofddoek droeg. Hierdoor denken we dat ze misschien op eigen initiatief bij het protest was, maar wel banden heeft met de Iraanse ambassade. Of dat ze door het Iraanse regime bewust wordt ingezet om onrust en verdeeldheid te creëren. Dat kunnen we niet hard maken, maar het voelde niet lekker."

Setareh wil het liefst dat de Iraanse ambassade in Nederland sluit. "Zij vertegenwoordigen het regime waar ik tegen ben. "We zien ook dat de Iraanse ambassade meekijkt op onze Instagram Stories. Dat klinkt misschien niet bedreigend, maar zo voelt het wel. Want dat betekent dat je op hun radar staat." Dat zo'n Iraanse ambassade veel macht heeft, bleek ook deze week weer. Een paar dagen geleden verdween de Iraanse topklimster Elnaz Rekabi, nadat ze tijdens een wedstrijd in Zuid-Korea de verplichte hoofddoek niet droeg.  

"Ze zou zijn meegelokt naar de ambassade. En als je daar eenmaal bent, ben je op Iraans grondgebied en kan het land waar je bent niets meer voor je doen." Rekabi is inmiddels aangekomen in Iran. Het vermoeden was dat ze naar de beruchte Evin-gevangenis gebracht zou worden. Of dat zo is, blijft onduidelijk. Het is momenteel niet bekend waar Rekabi is.

De mond snoeren

Net als Laleh laat ook Setareh zichzelf de mond niet snoeren door de intimidatie. "Ik ben niet bang voor mezelf, want ik ben niet zo belangrijk voor de Iraanse autoriteiten denk ik. En ik ga toch niet meer terug naar Iran. Maar ik pas wel op met de informatie die ik deel, bijvoorbeeld van mensen die hun Instagramaccount achter een slotje hebben. Ik wil niet dat zij door mij in de problemen komen."

Maar door deze intimidatie, protesteren ook veel Iraniërs niet, zeggen beide vrouwen. "We zitten nu in een momentum, maar als er steeds meer intimidatie is, dan dooft het vuur misschien uit", zegt Satareh. "Dit moet echt besproken worden in de Tweede Kamer", vindt Laleh. "Ik kan niet eens protesteren in mijn eigen land. Dit gaat over de veiligheid van Nederlanders."

* De twee vrouwen in dit artikel doen vanwege veiligheidsoverwegingen hun verhaal anoniem. Ook zijn bepaalde details uit hun getuigenissen weggelaten om de anonimiteit te waarborgen. 

De politie en de AIVD gaan niet in op individuele en actuele gevallen. "We signaleren in algemene zin dat er landen zijn, zoals Iran, die hun diaspora in de gaten houden en dat daar zowel menselijke als digitale bronnen voor worden ingezet", zegt een woordvoerder van de AIVD.

Amnesty International zegt: "We hebben een onderzoek gedaan naar de huidige situatie in Nederland, maar we kunnen wel zeggen dat het heel aannemelijk is dat het Iraanse regime deze demonstranten in de gaten houdt en volgt."