ESA deelt fraaie beelden van nieuwe ruimtetelescoop: 'In kaart brengen hoe Melkweg is geëvolueerd'
De James Webb-telescoop is inmiddels bij velen wel bekend. De telescoop van NASA maakt heel bijzondere foto's van het universum. Sinds kort heeft ook het Europese ruimtevaartagentschap ESA zijn eigen telescoop. De eerste beelden daarvan zijn vandaag gedeeld. "We zullen steeds meer inzichten hierdoor krijgen", zegt astronoom Lucas Ellerbroek van de Radboud Universiteit.
De telescoop van ESA (European Space Agency) heet Euclid en kan volgens Ellerbroek zeer ver het heelal in kijken. "Hoe verder je kijkt, hoe dieper in het verleden je kijkt. Het doel is om door middel van Euclid een beter beeld te krijgen van hoe het heelal is uitgedijd sinds het begin. Alles in het heelal is steeds verder uit elkaar gegaan sindsdien. Gehoopt wordt dat dat gereconstrueerd kan worden."
Donkere energie
De sonde werd in juli gelanceerd om miljarden stelsels zoals onze Melkweg in kaart te brengen. Dat kan wetenschappers op het spoor zetten van donkere materie en donkere energie, twee mysteries in het heelal, dat daar voor 95 procent uit bestaat. Ellerbroek: "Donkere energie is een negatieve druk. Je moet het zien als omgekeerd elastiek: ruimte wordt steeds groter en die donkere energie is een kracht die helpt om dat op te rekken."
Op een van de foto's is het zogenoemde Perseuscluster te zien. Dit is een samenklontering van ongeveer duizend stelsels als de Melkweg. Op de achtergrond zijn nog eens 'meer dan 100.000 sterrenstelsels' zichtbaar. Vele daarvan waren volgens de ESA eerst niet te zien. "Sommige staan zo ver weg dat hun licht er 10 miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken."
Ruimtetelescoop Hubble en de James Webb-telescoop zweven al langer door de ruimte om het heelal te observeren en daar foto's van te maken. Wat maakt de Euclid dan anders? "De Euclid is een breedbeeldtelescoop, in tegenstelling tot de andere telescopen. Deze telescoop kan dingen daarom veel duidelijker in beeld brengen", legt Koen Kuijken uit. Hij is hoogleraar galactische sterrenkunde aan de Universiteit Leiden.
Evolutie van Melkweg
Ellerbroek vult aan: "Euclid geeft een vollediger beeld dan de Hubble en James Webb. Die kunnen maar een stukje van het heelal laten zien. Met de Euclid kunnen we het web van sterrenstelsels in kaart brengen. Zo kun je zien wat voor structuren in het web zitten en kijk je niet alleen naar een stukje van het web."
De Euclid staat op ongeveer 1,5 miljoen kilometer afstand van de aarde, op een punt achter de maan. "Daar zit je zo ver mogelijk van de aarde af en kan je de zon goed blokkeren, waardoor je het infraroodlicht kunt waarnemen zonder stoorzenders van de aarde en de zon", aldus Ellerbroek. "Het licht dat door sterrenstelsels wordt uitgezonden is rood. Euclid gaat heel nauwkeurig vaststellen hoe rood de sterrenstelsels zijn. Hoe roder het stelsel is, hoe ouder het is. Met deze telescoop gaan we in kaart brengen hoe de Melkweg is geëvolueerd."
De missie duurt zes tot elf jaar. Het verwerken van alle gegevens is de verantwoordelijkheid van Nederland. Dat gaat onder meer via een datacentrum in Groningen.