Oorlog Oekraïne kwestie van uithoudingsvermogen, einde (nog lang) niet in zicht

Met hulp van de Verenigde Staten en Europa wist Oekraïne dit jaar een groot tegenoffensief op te zetten. Duizenden Oekraïense soldaten zijn in het Westen getraind. Met wapens zoals de Duitse Leopard tanks zouden ze de Russen een flinke klap moeten uitdelen.

Veel terreinwinst heeft het tegenoffensief niet opgeleverd, en in die zin was 2023 voor Oekraïne een teleurstelling. Het Russische leger was goed voorbereid op de Oekraïense aanval, en wist zich daarom goed te verdedigen. Toch is het Oekraïense zomeroffensief niet zinloos geweest, ziet Patrick Bolder van het Haagse Centrum voor Strategische Studies.

"Er zijn enorm veel Russische manschappen en materieel verloren gegaan", ziet Bolder. "Dat betekent dat de Russen veel tijd nodig hebben om hun leger weer op te bouwen. Daarnaast durft de Russische Zwarte Zee Vloot zich in delen van de Zwarte Zee niet meer te vertonen. Dus met de beperkte middelen die Oekraïne heeft, hebben ze het eigenlijk niet zo slecht gedaan."

Russische opmars afgewend

Frans Osinga, hoogleraar oorlogsstudies aan de Universiteit Leiden en de Nederlandse Defensie Academie, ziet dat Oekraïne een verdere Russische opmars heeft afgewend. "Het afgelopen jaar is Rusland niet in staat geweest, ondanks een numeriek overwicht, om daadwerkelijk doorbraken te forceren." Gezien de machtsverhoudingen tussen de twee legers is het voor Oekraïne een flinke prestatie.

Een groot nieuw Oekraïens offensief zit er voorlopig niet in, denkt Osinga. "De verwachting is eigenlijk dat 2024 in het teken zal staan van een soort consolidatie, waar Oekraïne zal proberen Rusland te beletten nog meer grondgebied te veroveren."

Aanvallen achter de frontlinies

Deze week werd weer eens duidelijk dat de oorlog zich niet alleen aan het front afspeelt. Rusland schoot gisteren 122 raketten en 34 drones af op Oekraïne, en zorgde daarmee voor veel verwoesting. Er werden burgerdoelen geraakt, en er zijn zeker 31 mensen omgekomen.

Rusland mikt op Oekraïense infrastructuur en militaire doelen, om het Oekraïense leger achter de frontlinies te verzwakken. Daarnaast raakt het de Oekraïense moreel, door burgerdoelen te raken.

Ook Oekraïne voert aanvallen uit achter de Russische linies. Op Tweede Kerstdag deelde het nog een zware klap uit op de Russische Zwarte Zee Vloot. Dat is opvallend, aangezien Oekraïne zelf geen vloot heeft. Ook komend jaar zal Oekraïne proberen om zulke aanvallen uit te voeren, deels met westerse wapens zoals F16's en moderne langeafstandsraketten.

F16

De eerste F16's zijn mogelijk al in Oekraïne. De afgelopen maanden hebben Oekraïense piloten geleerd hoe ze met het toestel kunnen vechten, en vanaf 2024 komen ze in actie. Een 'gamechanger' is het volgens Patrick Bolder niet, maar het kan Oekraïne wel helpen om de baas te worden over het Oekraïense luchtruim. Oekraïne hoopt zo een betere positie te krijgen op het slagveld.

"Als je dat luchtoverwicht hebt bereikt, wordt het optreden voor de grondtroepen veel veiliger", zegt Patrick Bolder. "De soldaten hebben dan meer tijd en gelegenheid om door mijnenvelden en andere versperringen heen te gaan. Ook kan je vijandelijke artillerie veel effectiever onderdrukken vanuit de lucht. Dan kan Oekraïne de Russische logistiek verstoren, en dan ziet het er voor Oekraïne ook weer veel beter uit."

Tegelijkertijd zit ook het Russische leger niet stil, en beschikt het Russische leger over veel meer soldaten dan Oekraïne. Daarnaast investeert Rusland, net als Oekraïne, ook veel in de ontwikkeling van drones. "Drones zijn niet meer weg te denken uit de oorlog", ziet Bolder. "Ze maken het gevechtsveld heel transparant. Maar als alles te zien is, is alles ook makkelijker te vernietigen. Dus je moet op een andere manier gaan vechten."

Uithoudingsvermogen

Een grote doorbraak aan het front ligt niet voor de hand, en in het komende jaar is een einde van de oorlog ook niet in zicht. De oorlog in Oekraïne lijkt daarom een kwestie van uithoudingsvermogen. Oekraïne probeert het moreel van de eigen bevolking hoog te houden, en moet ook zorgen dat de westerse financiële, humanitaire en militaire steun niet afneemt.

De Oekraïense bevolking lijkt de strijd nog lang niet op te willen geven, en wil het eigen land koste wat kost verdedigen tegen Rusland. Volgens de laatste peilingen is driekwart van de Oekraïense bevolking tegen het afstaan van terrein aan Rusland. De meeste Oekraïense burgers willen hun hele land heroveren, inclusief gebieden die Rusland al sinds 2014 in handen heeft.

Uitputtingsslag

"Rusland bezet momenteel ongeveer 18 procent van Oekraïne", ziet Frans Osinga. "Dat is voor Oekraïne onacceptabel, en het zal er alles aan doen om dat niet groter te laten groeien." Oekraïne lijkt daarvoor wel een lange adem nodig te hebben.

Russische president Poetin zet namelijk in op een uitputtingsslag. De Russische oorlogseconomie draait op volle toeren. Er worden nieuwe wapens, voertuigen en raketten gemaakt, en Rusland probeert westerse sancties zoveel mogelijk te omzeilen. Daarnaast klopt Rusland bij landen als Iran en Noord-Korea aan voor wapens en munitie.

Omdat de oorlog in Oekraïne uitdraait op een uitputtingsslag, is de steun van Europa en de Verenigde Staten voor Oekraïne van cruciaal belang. De laatste maanden staat die steun juist steeds meer ter discussie. In de VS keurt het congres een nieuw steunpakket voor Oekraïne vooralsnog niet goed, en in de EU heeft de Hongaarse premier Orbán een stokje gestoken voor een nieuw steunpakket aan Oekraïne.

Moeite met leveringen

Zelfs als Europa Oekraïne op militair vlak blijft steunen, is er voor binnen de EU nog genoeg werk aan de winkel, ziet Frans Osinga. "Europese landen zullen fors aan de bak moeten gaan om de productiecapaciteit op het gebied van munitie een enorme boost te geven, want dat is nu ondermaats." Europa heeft veel moeite om de beloofde munitie aan Oekraïne te leveren.

Zonder Europese en Amerikaanse steun wordt het voor Oekraïne bijna onmogelijk om het Russische leger uit Oekraïne te verjagen. "Oekraïne staat onder voortdurende druk", ziet Osinga. "De hoop van Poetin is, als hij deze oorlog maar uitrekt, dat enerzijds het vermogen van Oekraïne om weerstand te bieden langzaam afbrokkelt, maar ook dat in het Westen de politieke steun afbrokkelt. Dat is de grote angst van Zelensky."

Het komende jaar wordt de oorlog in Oekraïne dus niet alleen rondom het front uitgevochten, maar zijn Oekraïne en Rusland ook sterk afhankelijk van wat Europa en de Verenigde Staten besluiten te doen.